خبر های ویژه
5 دی 1404
دلیل واقعی شکلگیری نخستین دولتها هزاران سال پیش – پژوهشی جدید
برگردان به فارسی : توفیق وحیدی آذر
جهانیشدن، مهاجرت، تغییرات اقلیمی و جنگ — دولت–ملتها امروز از جهات گوناگون تحت فشار شدید قرار دارند. درک نیروهایی که در آغاز، در سراسر جهان، به ظهور دولتها انجامیدند میتواند به توضیح چرایی این وضعیت کمک کند. برای مدت طولانی پس از تکامل انسان، ما در جوامعی عمدتاً کوچکمقیاس، برابرخواه و مبتنی بر سنت شفاهی زندگی میکردیم. با طلوع هولوسن، اوضاع شروع به تغییر کرد؛ زمانی که مجموعهای از دگرگونیهای اقلیمی، اجتماعی و فناورانه به پیدایش نخستین دولتها حدود ۵ هزار سال پیش انجامید. قدیمیترین دولت شناختهشده در بینالنهرین (جنوب عراق کنونی) شکل گرفت و پس از آن مصر، دره سند، چین و مزوآمریکا قرار داشتند. دیدگاه رایج و دیرپای این بود که اختراع کشاورزی محرک شکلگیری این جوامع انسانی بزرگمقیاس بوده است. اما میان گسترش کشاورزی (حدود ۹ هزار سال پیش) و بنیانگذاری نخستین دولتها فاصلهای ۴ هزار ساله وجود دارد که این پیوند را زیر سؤال میبرد. یک نظریه پیشنهاد میکند که این تشدید کشاورزی بوده که ایجاد دولتها را برانگیخته است. هنگامی که کوددهی و آبیاری به کار گرفته شد، مازادی تولید شد که نخبگان میتوانستند آن را استخراج کنند تا دولتها را بنا کنند و نگه دارند. با این حال، دیدگاهی جایگزین که نخستین بار توسط انسانشناس جیمز اسکات مطرح شد، در حال قوت گرفتن است. این دیدگاه میگوید دولتها بهطور کلی از کشاورزی پدید نیامدند؛ بلکه تقریباً همیشه در جوامعی شکل گرفتند که غلات میکاشتند. علفهایی مانند گندم، جو، برنج و ذرت در بالای زمین رشد میکنند، در زمانی قابل پیشبینی میرسند، و دانههایی تولید میکنند که بهراحتی قابل انبارکردناند. همین ویژگیها آنها را برای نظامهای مالیاتی — که اسکات استدلال میکند موتور شکلگیری دولتها بودهاند — ایدهآل میسازد. به روایت اسکات، باجگیریهای «حفاظتی» به سبک مافیا مردم را وادار میکردند غله تولید کنند؛ غلهای که از آن مالیات اخذ میشد و برای تأمین مالی بهرهکشی بیشتر به کار میرفت. اسکات پیشنهاد میکند که این باجگیریهای حفاظتی عملاً همان دولتهای اولیه بودهاند.
تبریز امروز:
کریستوفر اوپی
استادیار ارشد انسانشناسی تکاملی، دانشگاه بریستول
کوئنتین داگلاس اتکینسون
استاد روانشناسی، دانشگاه اوکلند، وایپاپا تائوماتا راو
جهانیشدن، مهاجرت، تغییرات اقلیمی و جنگ — دولت–ملتها امروز از جهات گوناگون تحت فشار شدید قرار دارند. درک نیروهایی که در آغاز، در سراسر جهان، به ظهور دولتها انجامیدند میتواند به توضیح چرایی این وضعیت کمک کند.
برای مدت طولانی پس از تکامل انسان، ما در جوامعی عمدتاً کوچکمقیاس، برابرخواه و مبتنی بر سنت شفاهی زندگی میکردیم. با طلوع هولوسن، اوضاع شروع به تغییر کرد؛ زمانی که مجموعهای از دگرگونیهای اقلیمی، اجتماعی و فناورانه به پیدایش نخستین دولتها حدود ۵ هزار سال پیش انجامید.
قدیمیترین دولت شناختهشده در بینالنهرین (جنوب عراق کنونی) شکل گرفت و پس از آن مصر، دره سند، چین و مزوآمریکا قرار داشتند. دیدگاه رایج و دیرپای این بود که اختراع کشاورزی محرک شکلگیری این جوامع انسانی بزرگمقیاس بوده است. اما میان گسترش کشاورزی (حدود ۹ هزار سال پیش) و بنیانگذاری نخستین دولتها فاصلهای ۴ هزار ساله وجود دارد که این پیوند را زیر سؤال میبرد.
یک نظریه پیشنهاد میکند که این تشدید کشاورزی بوده که ایجاد دولتها را برانگیخته است. هنگامی که کوددهی و آبیاری به کار گرفته شد، مازادی تولید شد که نخبگان میتوانستند آن را استخراج کنند تا دولتها را بنا کنند و نگه دارند.
با این حال، دیدگاهی جایگزین که نخستین بار توسط انسانشناس جیمز اسکات مطرح شد، در حال قوت گرفتن است. این دیدگاه میگوید دولتها بهطور کلی از کشاورزی پدید نیامدند؛ بلکه تقریباً همیشه در جوامعی شکل گرفتند که غلات میکاشتند.
علفهایی مانند گندم، جو، برنج و ذرت در بالای زمین رشد میکنند، در زمانی قابل پیشبینی میرسند، و دانههایی تولید میکنند که بهراحتی قابل انبارکردناند. همین ویژگیها آنها را برای نظامهای مالیاتی — که اسکات استدلال میکند موتور شکلگیری دولتها بودهاند — ایدهآل میسازد.
به روایت اسکات، باجگیریهای «حفاظتی» به سبک مافیا مردم را وادار میکردند غله تولید کنند؛ غلهای که از آن مالیات اخذ میشد و برای تأمین مالی بهرهکشی بیشتر به کار میرفت. اسکات پیشنهاد میکند که این باجگیریهای حفاظتی عملاً همان دولتهای اولیه بودهاند.
غله: سوخت شکلگیری دولتهای باستانی.
در همین حال، نوشتن اختراع شد و بهعنوان نظام اطلاعاتی برای ثبت همان مالیاتها به کار رفت. پس از شکلگیری دولتها، نوشتن تأثیر عظیمی بر ساختار و نهادهای آن جوامع گذاشت. دولتها که در کنترل نخبگانی بسیار اندک بودند، از نوشتن برای ایجاد نهادها و قوانین استفاده کردند تا سلسلهمراتبهای بسیار شدید را حفظ کنند.
ما این ایدهها را آزمودیم؛ با ترکیب دادههای مربوط به صدها جامعه در سراسر جهان و یک درخت جهانی خانوادههای زبانی که روابط نیایی میان آن جوامع را بازنمایی میکند. سپس از یک مدل ریاضی استفاده کردیم تا ادعاها درباره چگونگی تکامل دولتبودگی و محرکهای احتمالی آن را در امتداد شاخههای این درخت ارزیابی کنیم.
نتایج ما نشان میدهد که کشاورزی فشرده، همراه با کوددهی و آبیاری، به همان اندازه که میتوانسته علت شکلگیری دولت باشد، میتوانسته نتیجه آن نیز بوده باشد. در مقابل، کشاورزیِ مبتنی بر غلات بهطور پیوسته شکلگیری بعدی دولتها و پذیرش مالیات را پیشبینی میکرد.
ما همچنین همبستگی قویای میان کشاورزیِ غیرغلهای و شکلگیری دولتها یافتیم. با این حال، محصولاتی مانند سبزیجات، میوهها، ریشهها و غدهها — که مالیاتگیری از آنها دشوار بود — با شکلگیری دولتها بیشتر احتمال داشت از دست بروند تا به دست آیند. این یافته با این ایده سازگار است که دولتهای در حال ظهور، بهسبب قابلیت مالیاتگیری، غلات را بر دیگر اشکال کشاورزی ترجیح میدادند.
کوشش برای آزمودن ادعاهای علّی درباره دگرگونیهای اجتماعی پیچیده در گذشتهای چنین دور ذاتاً با عدمقطعیت همراه است، اما نتایج ما شواهد تازهای در حمایت از نظریه اسکات فراهم میکند: اینکه کشاورزیِ غلهای سوختِ شکلگیری دولتها بوده و نوشتن — که برای ثبت مالیات اختراع و پذیرفته شد — سپس توسط دولتها به کار رفت تا از طریق نظامی بسیار سلسلهمراتبی از قوانین و ساختارهای اجتماعی، خود را حفظ کنند.
درسهایی برای دولت مدرن
یافتههای ما همچنین پیوند گستردهتری میان نظامهای اجتماعی و شیوههای اطلاعات را برجسته میکند.
مدتها پس از نخستین ظهور نوشتن، اختراع چاپ در اروپای قرون وسطی بهعنوان عاملی اساسی در مجموعهای از تغییرات اجتماعی بعدی در نظر گرفته میشود. با باسواد شدن شمار بسیار بیشتری از مردم، اطلاعات هم آسانتر و هم ارزانتر برای انتشار شد.
به نوبه خود، آموزش همگانی — که در اواخر قرن نوزدهم در انگلستان و بسیاری از کشورهای دیگر اجباری شد — گاه به برآمدن حق رأی همگانی و آغاز دموکراسی نسبت داده میشود.
این دگرگونی در نظام اطلاعاتی جوامع آشکارا اثر عمیقی بر کارکرد دولت گذاشت؛ با این حال، نوشتن همواره نظامی بوده است که توسط نخبگانی اندک کنترل میشده. حتی پس از ظهور سواد همگانی در بسیاری از کشورها، ناشران — که در چارچوب قواعد دولتی عمل میکردند — کنترل و نفوذ خود را بر اینکه چه میخوانیم و چگونه میخوانیم اعمال کردهاند.
این امر به ما کمک میکند نگرانیهای کنونی درباره بیثباتشدن دولت–ملتهای مدرن را بهتر درک کنیم. فناوریهای دیجیتال و هوش مصنوعی شیوه تولید، ذخیره و پخش اطلاعات را برهم میزنند؛ جهانیشدن و ارزهای دیجیتال نظامهای مالیاتی ما را مختل میکنند؛ و تولید کشاورزی ما بهسبب تغییرات اقلیمی تحت فشار است.
شاید این مسائل بسیار دور از هم به نظر برسند، اما چالشها و انتخابهایی که امروز دولتها با آنها روبهرو هستند، از سپیدهدم نخستین دولتها، هزاران سال پیش، در جریان بودهاند.
منبع:
https://theconversation.com/the-real-reason-states-first-emerged-thousands-of-years-ago-new-research-268539
ارتباط با تبریز امروز
اخبار ، گزارشات ، عکسها و فیلم های خود را برای ما ارسال دارید . برای ارسال میتوانید از طریق آدرس تلگرامی یا ایمیل استفاده کنید.
اشتراک در خبرنامه
برای اطلاع از آخرین خبرهای تبریز امروز در کانال تلگرام ما عضو شوید.
فرم تماس با تبریز امروز
کلیه حقوق این سایت متعلق به پایگاه خبری تبریز امروز بوده و استفاده از مطالب آن با ذکر منبع بلامانع
است.
طراحی وتولید
توسططراح وب سایت