خبر های ویژه

تبریز ۲۰۲۵: پایتخت محیط زیست آسیا یا ویترینی برای تناقض؟

2 مهر 1404

بالا رفتن خیلی خیلی زیاد چه حسی دارد؛ کوهنوردان اغلب در پی هیجان‌اند. آیا استفاده من از کمی کمک، نوعی تقلب بود؟

30 شهریور 1404

بازگشت شگفت‌انگیز پرندگانی که زمانی نادر بودند

18 شهریور 1404

باغات سبز حکم آباد نماد واقعی پارک بزرگ طبیعی تبریز هستند ، ثبت ملی آنها ضروری است

8 شهریور 1404

یاپراقلی کازایاغی یا توت فرنگی وحشی در سونگون

5 شهریور 1404

تخریب عینالی؛ از نخاله تا آسفالت

1 شهریور 1404

تجزیه و تحلیل DNA ما از استخوان‌های ۷۵۰۰۰ ساله در غارهای قطب شمال نشان می‌دهد که حیوانات چگونه به تغییرات آب و هوایی واکنش نشان می‌دهند.

22 مرداد 1404

جزایر گرمایی شهری: چگونه فناوری جدید به هدف‌گذاری پروژه‌های خنک‌سازی کمک می‌کند

20 مرداد 1404

آب دریای عمان به اصفهان رسیده است ، لوله گذاری را ادامه دهید و آن را به دریاچه اورمیه برسانید یا راه حل های خردمندانه بیابید!

12 مرداد 1404

سوزی گوللری در باغات حکم آباد تبریز

9 مرداد 1404

داده‌های ماهواره‌ای نشان می‌دهند که قاره‌های زمین با سرعت بی‌سابقه‌ای در حال خشک شدن هستند

6 مرداد 1404

پروانه سفید عاشق اسطوخودوس است

29 تیر 1404

عینالی دا، کیچیک بایگوش

15 تیر 1404

پروانه ای نشسته روی قوزوقولاغی گل صورتی عینالی

4 تیر 1404

ماه توت فرنگی در آسمان تبریز

21 خرداد 1404

ظهور و سقوط – و ظهور دوباره – گوزن دم‌سفید

9 خرداد 1404

2 مهر 1404

تبریز ۲۰۲۵: پایتخت محیط زیست آسیا یا ویترینی برای تناقض؟

توفیق وحیدی آذر

انتخاب تبریز به‌عنوان پایتخت محیط زیست آسیا در سال ۲۰۲۵ فرصتی بی‌نظیر برای ارتقای جایگاه بین‌المللی تبریز ، و نمایش تعهد آن به پایداری زیست‌محیطی است. اما این عنوان تنها زمانی ارزش واقعی خواهد داشت که با واقعیت‌های میدانی و اقدامات عملی همخوانی داشته باشد. تو گویی بلیطی به سمت تهران خریده باشی اما در داخل آن روبه تبریز بایستی و قدم بزنی ، محل و مقصد مشخص هستند! تبریز با چالش‌های زیست‌محیطی متعددی مواجه است: از خشک شدن دریاچه ارومیه و تخریب باغات قدیمی شهر گرفته تا ساخت‌وسازهای بی‌ضابطه در کوه عینالی، انباشت نخاله‌های ساختمانی، و پروژه‌های نمایشی که منابع را هدر می‌دهند. این تناقض‌ها نشان می‌دهند که فاصله میان شعار «پایتخت محیط زیست» و واقعیت‌های موجود بسیار زیاد است. به بررسی این چالش‌ها، تحلیل ریشه‌ها، و ارائه راهکارهای عملی برای تبدیل این عنوان به واقعیتی ماندگار می‌پردازد.

تبریز امروز:
انتخاب تبریز به‌عنوان پایتخت محیط زیست آسیا در سال ۲۰۲۵ فرصتی بی‌نظیر برای ارتقای جایگاه بین‌المللی تبریز ، و نمایش تعهد آن به پایداری زیست‌محیطی است. اما این عنوان تنها زمانی ارزش واقعی خواهد داشت که با واقعیت‌های میدانی و اقدامات عملی همخوانی داشته باشد. تو گویی بلیطی به سمت تهران خریده باشی اما در داخل آن روبه تبریز بایستی و قدم بزنی  ، محل و مقصد مشخص هستند!  تبریز با چالش‌های زیست‌محیطی متعددی مواجه است: از خشک شدن دریاچه ارومیه و تخریب باغات قدیمی شهر گرفته تا ساخت‌وسازهای بی‌ضابطه در کوه عینالی، انباشت نخاله‌های ساختمانی، و پروژه‌های نمایشی که منابع را هدر می‌دهند. این تناقض‌ها نشان می‌دهند که فاصله میان شعار «پایتخت محیط زیست» و واقعیت‌های موجود بسیار زیاد است.  به بررسی این چالش‌ها، تحلیل ریشه‌ها، و ارائه راهکارهای عملی برای تبدیل این عنوان به واقعیتی ماندگار می‌پردازد.
 
- تناقض میان شعار و واقعیت شعار: تبریز، پایتخت محیط زیست آسیا ۲۰۲۵

واقعیت: انباشت نخاله‌های ساختمانی، زباله‌های بدبو، ساخت‌وساز روی گسل فعال، نابودی باغات قدیمی ، آلودگی هوای ناشی از ترافیک و صنایع، و پروژه‌های نمایشی که جایگزین اقدامات واقعی شده‌اند.
این تناقض، عنوان پایتخت محیط زیست را به ویترینی تبلیغاتی تبدیل کرده است که بدون اصلاحات اساسی، نمی‌تواند به بهبود واقعی محیط زیست منجر شود. برای نمونه، شاخص کیفیت هوای تبریز (AQI) در روزهای سرد سال اغلب به محدوده ناسالم بالای ۱۰۰ می‌رسد، که تهدیدی مستقیم برای سلامت شهروندان است. این در حالی است که سیاست‌های کلان ملی و استانی برای کاهش آلودگی هوا و مدیریت منابع آب هماهنگی کافی ندارند.
 
- کوه عینالی؛ ریه سبز شهر در معرض تهدیدکوه عینالی، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین فضاهای سبز تبریز، در معرض تهدیدات جدی قرار دارد:
  • ساخت‌وسازهای تجاری: احداث مجتمع‌های تفریحی و تلاش برای ساخت ویلاها در دامنه کوه، منظر طبیعی و پوشش گیاهی و حریم منظر شهر و شهروند را تخریب کرده است.
  • انباشت نخاله‌ها: شیب‌ها و دره‌های عینالی به محل تخلیه غیرقانونی نخاله‌های ساختمانی تبدیل شده‌اند.
  • تخریب اکوسیستم: کاهش تنوع زیستی و فرسایش خاک، اثرات منفی بلندمدتی بر این منطقه دارند.
عینالی باید به‌عنوان منطقه حفاظت‌شده شهری معرفی شود، اما در حال حاضر به میدان ساخت‌وسازهای تجاری و غیرقانونی حتی با حمایت کمیسیون ماده چند،  تبدیل شده است. پیشنهاد می‌شود با استفاده از فناوری‌های پایش مانند حسگرهای زیست‌محیطی، نظارت بر این منطقه تقویت شود.
فصل سوم: خطر ساخت‌وساز بر روی گسل تبریزگسل شمال تبریز یکی از فعال‌ترین گسل‌های ایران است که پتانسیل زلزله‌ای با قدرت بیش از ۷ ریشتر دارد. با این حال، ساخت‌وسازهای پرحجم در حریم این گسل، از جمله در مناطق مسکونی و تجاری، ادامه دارد. این موضوع نه‌تنها جان و مال شهروندان را تهدید می‌کند، بلکه نشان‌دهنده بی‌توجهی به اصول مدیریت ریسک و شهر پایدار است. ضرورت بازنگری در قوانین ساخت‌وساز و توقف پروژه‌های غیرمجاز در این مناطق، غیرقابل‌انکار است.
 
- نابودی باغات و قطع درختان باغات قدیمی تبریز، که بخش مهمی از هویت تاریخی و زیست‌محیطی شهر هستند، به‌سرعت در حال تخریب‌اند، باغات کوچه حسن ، باغات آبرسانی - باغات و زمین های کشاورزی لاله و حکم آباد از این جمله ان که عوارض آن در تمام شهر نیز دیده می شود:
  • تأثیرات زیست‌محیطی: کاهش فضای سبز، تشدید اثر جزیره حرارتی شهری، و افزایش آلودگی هوا.
  • پیامدهای اجتماعی: کاهش تنوع زیستی و تضعیف ظرفیت گردشگری سبز.
  • داده‌های نگران‌کننده: بر اساس مشاهدات، اغلب باغات قدیمی تبریز طی سه دهه گذشته به دلیل مصوبات کمیسیون ماده چند و آتش سوزی های عمدی  برای ساخت بناهای تجاری و پاساژ و برج مسکونی با عنوان خوش فرم توسعه شهر از بین رفته‌اند.
برای حفاظت از این سرمایه‌ها، می‌توان با ارائه یارانه یا معافیت‌های مالیاتی به مالکان باغات، از تبدیل آن‌ها به زمین‌های ساختمانی جلوگیری کرد و در کنار آن با اقدام قانونی مانع از تملک باغات توسط سازمان های شهر با بهانه های احداث پارک نمود. این پارک های و ذخیره گاه های سبز در  جریان گذر زمان کاربری های دیگر یافته اند.
 
- آلودگی رودخانه‌ها و آجی‌چای : آجی‌چای، که روزگاری یکی از شریان‌های حیاتی منطقه بود، اکنون با مشکلات بسیار مواجه است:
  • ورود پساب و نخاله: تخلیه پساب‌های صنعتی و نخاله‌های ساختمانی، کیفیت آب و خاک را به‌شدت کاهش داده است.
  • تأثیر بر کشاورزی: آلودگی رودخانه، سلامت محصولات کشاورزی و امنیت غذایی را تهدید می‌کند.
  • تخریب اکوسیستم: کاهش گونه‌های آبزی و تخریب منظر طبیعی.
  • خشک شدن و کاهش آب ورودی
برای احیای آجی‌چای، باید حریم رودخانه بازسازی شود و ورود پساب آلوده  در مسیر آن قطع گردد.
 
 - بحران نخاله‌های ساختمانی در حاشیه شهر: نخاله‌های ساختمانی در نقاطی مانند پایان‌یولی، اطراف هتل ائل‌گولی، وادی رحمت، جاده اسپیران، و جاده امند و جاده قدیم اهر به معضلی جدی تبدیل شده‌اند:
  • مشکلات زیست‌محیطی: آلودگی خاک و آب، فرسایش زمین، انتشار گردوغبار، و بوی نامطبوع.
  • تهدید سلامت عمومی: این مناطق به‌ویژه برای ساکنان حاشیه شهر، خطرات بهداشتی ایجاد می‌کنند.
  • داده‌های تخمینی: سالانه بیش از یک میلیون تن نخاله ساختمانی در تبریز تولید می‌شود که بخش عمده آن بدون مدیریت صحیح دفع می‌شود. در کنار  این افزایش نخاله ساختمانی  شهرداری نیز با کندن بتن های کنار خیابان ها و جوی های آب به مقدار نخاله  های موجود اضافه می گردد که در اغلب مناطق تخلیه آنها دیده می شوند.
می توان  سیستم‌های هوشمند مدیریت پسماند و بازیافت نخاله‌های ساختمانی با الگوبرداری از شهرهای موفق مانند سئول راه‌اندازی شود.
-: درختان مصنوعی و پروژه‌های نمایشی پروژه‌هایی مانند نصب درختان مصنوعی با ادعای تصفیه هوا، نمونه‌ای از Greenwashing (تبلیغات زیست‌محیطی فریبنده) هستند:
  • عدم اثربخشی: هیچ شواهد علمی معتبری عملکرد این درختان را تأیید نمی‌کند.
  • هدررفت منابع: هزینه‌های صرف‌شده برای این پروژه‌ها می‌توانست به احیای باغات یا بهبود زیرساخت‌های سبز اختصاص یابد.
  • پیامدهای اقتصادی: این پروژه‌ها فرصت‌های سرمایه‌گذاری در اقدامات پایدار را از بین می‌برند.
به جای پروژه‌های نمایشی، باید بر فناوری‌های اثبات‌شده مانند پنل‌های خورشیدی یا سیستم‌های پایش کیفیت هوا تمرکز کرد.
 
-: نمونه اتلاف منابع عمومی بلوک‌های سیمانی سالم رشدیه ؛ ولی عصر و شاید بتوان گفت کل شهر ! تعویض بلوک‌های سالم پیاده‌رو در رشدیه نمونه‌ای آشکار از هدررفت منابع است:
  • تولید نخاله غیرضروری: این اقدام به تولید زباله‌های ساختمانی جدید منجر شده است.
  • هزینه‌های اقتصادی: منابع مالی صرف‌شده می‌توانست به پروژه‌هایی مانند بازچرخانی آب یا گسترش فضای سبز اختصاص یابد.
  • تضاد با پایداری: این پروژه‌ها با شعار پایتخت محیط زیست در تضاد کامل هستند.
-: بحران‌های فراموش‌شده: آلودگی هوا و کم‌آبی
  • آلودگی هوا: تبریز با ترافیک سنگین، خودروهای فرسوده، و صنایع آلاینده اطراف، در زمستان‌ها با آلودگی شدید هوا مواجه است. این موضوع سلامت بیش از ۱.۵ میلیون شهروند را تهدید می‌کند.
  • کم‌آبی: قرار گرفتن تبریز در منطقه کم‌بارش و هدررفت آب در شبکه‌های فرسوده، ناتوانی ایده پردازی در مدیران واحدهای تولیدی برکاهش مصرف آب ، بحرانی جدی ایجاد کرده است. تغییرات اقلیمی نیز این مشکل را تشدید می‌کند، با کاهش بارش سالانه و افزایش دما.
  • پیشنهاد: سرمایه‌گذاری در حمل‌ونقل عمومی برقی، بازسازی شبکه‌های آب، و استفاده از فناوری‌های بازچرخانی آب و بکارگیری مدیران ایده پرداز در صنایع
- : ظرفیت‌های خفته: نقش مردم، جامعه مدنی، و بخش خصوصی تبریز از جامعه‌ای فهیم و گروه‌های مدنی و دانشگاهی فعال در حوزه محیط زیست برخوردار است. این نیروها بارها صدای اعتراض خود را علیه تخریب‌ها بلند کرده‌اند. علاوه بر این:
  • نقش بخش خصوصی: شرکت‌های محلی می‌توانند در پروژه‌های سبز مانند بازیافت یا تولید انرژی تجدیدپذیر سرمایه‌گذاری کنند.
  • آموزش و فرهنگ‌سازی: برنامه‌های آموزشی در مدارس و دانشگاه‌ها برای ترویج فرهنگ بازیافت و حفاظت از محیط زیست ضروری است.
  • پیشنهاد: ایجاد «کمیته نظارت مشترک» با حضور نمایندگان شورای شهر، دانشگاهیان، سازمان‌های مردم‌نهاد، برای نظارت بر پروژه‌ها و تضمین شفافیت.
-: پیامدهای اجتماعی، فرهنگی، و اقتصادی
  • کاهش کیفیت زندگی: آلودگی هوا، کمبود فضای سبز، و تخریب منظر طبیعی، نابودی حریم منظر ،سلامت جسمی و روانی شهروندان را تهدید می‌کند.
  • محدودیت دسترسی: ساکنان مناطق حاشیه‌ای از دسترسی عادلانه به فضای سبز و آب پاک محروم‌اند.
  • تأثیر بر گردشگری: تخریب باغات و کوهستان، پتانسیل تبریز برای جذب گردشگران داخلی و بین‌المللی را کاهش می‌دهد.
  • عدالت زیست‌محیطی: باید اطمینان حاصل شود که مزایای زیست‌محیطی به‌صورت عادلانه بین همه اقشار توزیع شود.
-: نتیجه‌گیری و راهکارهای پیشنهادی برای تبدیل تبریز به پایتختی واقعی برای محیط زیست آسیا، اقدامات زیر ضروری است:
  1. توقف ساخت‌وسازهای غیرمجاز: جلوگیری از توسعه در کوه عینالی و حریم گسل شمال تبریز.
  2. مدیریت جامع پسماند: راه‌اندازی سیستم‌های هوشمند بازیافت نخاله‌های ساختمانی و زباله‌های شهری.
  3. احیای باغات و فضای سبز: ارائه مشوق‌های مالی برای حفاظت از باغات و گسترش پارک‌های اکولوژیک.
  4. بازسازی رودخانه‌ها: جلوگیری از ورود پساب و نخاله به آجی‌چای و احیای اکوسیستم آن.
  5. حل بحران‌های اولویت‌دار: تمرکز بر کاهش آلودگی هوا و مدیریت منابع آب با استفاده از فناوری‌های نوین.
  6. توقف پروژه‌های نمایشی: هدایت منابع مالی به اقدامات پایدار و اثبات‌شده.
  7. همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی واقعی نه بهانه ای بر گردش و حق ماموریت: الگوبرداری از شهرهای موفق آسیایی مانند سنگاپور و تبادل دانش با سازمان‌های بین‌المللی.
  8. شفافیت و مشارکت مردمی: راه‌اندازی داشبورد آنلاین برای انتشار داده‌های زیست‌محیطی و ایجاد کمیته نظارت مشترک.
  9. گردشگری پایدار: تبدیل عینالی و باغات به مقاصد گردشگری سبز برای درآمدزایی و حفاظت از محیط زیست.
سخن پایانی تبریز با تاریخ کهن، طبیعت بکر کوهستان‌های اطراف، و جامعه‌ای پویا، پتانسیل تبدیل شدن به الگویی برای شهرهای پایدار آسیا را دارد. عنوان پایتخت محیط زیست آسیا ۲۰۲۵ می‌تواند جرقه‌ای برای تحول باشد، اما تنها در صورتی که مسئولان و شهروندان دست در دست هم، به جای پروژه‌های نمایشی، به درمان ریشه‌ای مشکلات زیست‌محیطی بپردازند. با هماهنگی سیاست‌های ملی و محلی، استفاده از فناوری‌های نوین، و مشارکت فعال جامعه مدنی، تبریز می‌تواند این عنوان را از ویترینی تبلیغاتی به افتخاری واقعی و ماندگار تبدیل کند.
 

ارتباط با تبریز امروز

اخبار ، گزارشات ، عکسها و فیلم های خود را برای ما ارسال دارید . برای ارسال میتوانید از طریق آدرس تلگرامی یا ایمیل استفاده کنید.

info@tabriz-emrooz.ir

اشتراک در خبرنامه

برای اطلاع از آخرین خبرهای تبریز امروز در کانال تلگرام ما عضو شوید.

کانل تلگرام تبریز امروز

فرم تماس با تبریز امروز

کلیه حقوق این سایت متعلق به پایگاه خبری تبریز امروز بوده و استفاده از مطالب آن با ذکر منبع بلامانع است.
طراحی وتولید توسططراح وب سایت