تبریز امروز:
پست بازرسی کازبگی-لارس علیا در مرز گرجستان و روسیه، یک مسیر اصلی برای صادرات ارمنستان است. (عکس: gov.ru)
روسیه همواره از صنایع غذایی و نوشیدنی به عنوان ابزاری برای اعمال فشار استفاده کرده است. گرجیها در دو دهه گذشته چنین فشاری را تجربه کردهاند. اکنون برخی در ارمنستان مشکوک هستند که روسیه همین کار را با آنها انجام میدهد، اما این بار از گرجیها به عنوان مجری استفاده میکند.
در هفته های اخیر، صادرکنندگان ارمنی با مشکلات زیادی در انتقال محموله های نوشیدنیهای الکلی از طریق گرجستان به روسیه مواجه شدهاند، از جمله بررسی های گمرکی مضاعف توسط مقامات گرجی. این تاخیرها به دلیل آزمایشهای ناگهانی و طولانی در آزمایشگاهها، باعث ضررهای مالی شدید شده و دسترسی به بازارهای سودآور روسیه و کشورهای بالتیک را تهدید میکند.
در ۱۳ مه، نمایندگان چندین شرکت تولیدکننده نوشیدنیهای الکلی ارمنستان در مقابل سفارت گرجستان در ایروان تجمع اعتراضی برگزار کردند. آنها اعلام کردند که محموله هایشان برای فروش در گرجستان نیست، پس چرا باید تحت آزمایش قرار بگیرد؟
هایک شاهنازاریان، مالک یکی از این شرکت های مشروبات الکی گفت:
«اکنون برای هر کامیونی که در گرجستان معطل شده، روزانه ۱۰۰ دلار جریمه پرداخت میکنیم. اما این بزرگترین ضرر ما نیست. ممکن است بازار خود را از دست بدهیم و به ورشکستگی برسیم.»
در ۱۵ مه، گورگ پاپویان، وزیر اقتصاد ارمنستان، به این موضوع واکنش نشان داد و گفت:
«دلایل این تاخیرها برای ما نامشخص است.»
او همچنین اعلام کرد که قصد دارد برای حل این مشکل به گرجستان سفر کند. این در حالی بود که تنها یک هفته قبل، لوئان داویتاشویلی، وزیر اقتصاد گرجستان، برای شرکت در یک مجمع تجاری به ایروان سفر کرده بود، اما در بیانیههای رسمی هیچ اشارهای به این مشکل نشده بود.
با این حال، سفر پاپویان هنوز انجام نشده است. او یک هفته بعد به خبرنگاران گفت که ارمنستان در حال «مذاکرات بسیار فعال» با گرجستان است، اما وضعیت به گونهای پیش میرود که بعید است سفر او تاثیری داشته باشد.
برخی در ایروان مشکوک هستند که مقامات گرجی به دستور روسیه در حال ایجاد اختلال در صادرات ارمنستان هستند. آنها اشاره میکنند که در دو سال گذشته، گرجستان و ارمنستان عملاً جایگاه ژئوپلیتیک خود را عوض کردهاند:
ارمنستان که زمانی متحد استراتژیک روسیه در قفقاز جنوبی بود، اکنون در حال فاصله گرفتن از مسکو و نزدیک شدن به آمریکا و اتحادیه اروپاست.
گرجستان تحت حکومت «رویای گرجی» مسیر معکوسی را طی کرده، از ارزشهای غربی فاصله گرفته و روابط خود با روسیه را احیا کرده است.
روسیه سابقه طولانی در استفاده از اهرمهای تجاری برای تنبیه کشورهای نافرمان دارد. گرجیها بهتر از هر کس دیگری در منطقه این را میدانند. در سال ۲۰۰۶، زمانی که میخائیل ساکاشویلی رهبر گرجستان سیاستهای نزدیکی به ناتو و اتحادیه اروپا را دنبال میکرد، روسیه تحریم شراب گرجستان را اعمال کرد که ضربه سنگینی به اقتصاد این کشور وارد کرد.
با وجود نگرانیهای ارمنستان، مقامات گرجستانی در مورد این موضوع کمحرفی میکنند. سرویس درآمد گرجستان که مسئول عملیات گمرکی است، هرگونه تغییر در سیاستها یا رویههای خود را رد کرده و اعلام کرد که همه چیز طبق روال عادی پیش میرود.
یک نماینده این سازمان به یوراشینت گفت:
«هیچ اتفاق غیرعادی در جریان نیست. رویههای استاندارد گمرکی رعایت میشود. برخی کامیونها قبلاً از مرز خارج شدهاند و بقیه نیز به زودی حرکت خواهند کرد. حتی وزیر اقتصاد ارمنستان گفت که توضیحاتی ارائه خواهد شد. از سوی ما، هیچ چیز غیرعادی وجود ندارد.»
در ۱۵ مه، روزنامه روسی ایزوستیا گزارشی درباره دیدار نمایندگان تجاری گرجستان و روسیه در مسکو منتشر کرد. در این گفتوگوها، نگرانیهایی درباره کیفیت محصولات گرجی از جمله کنیاک مطرح شد. این گزارش اشاره کرد که «طرف گرجی قول داده به زودی یک آزمایشگاه جدید برای این منظور راهاندازی کند» و همچنین به برنامههایی برای «سختگیری بیشتر روی محمولههای عبوری از پست بازرسی لارس علیا» اشاره کرد.
اگرچه این گزارش مستقیماً به ارمنستان یا محصولات ارمنی اشاره نکرد، اما همزمانی آن با تاخیرهای مرزی اخیر، شکها را بیشتر میکند. اتهامات مربوط به کمبودهای کیفی محصولات ارمنی در بازار روسیه چیز جدیدی نیست.
برخی رسانههای گرجستانی گزارش دادهاند که ترافیک مرزی از ارمنستان به شدت کاهش یافته است. در آوریل ۲۰۲۵، حجم ترانزیت زمینی از ارمنستان ۲۰.۳٪ کاهش یافته و کل حجم محمولهها ۳۰.۲٪ کمتر از مدت مشابه سال قبل بوده است. گفته میشود فرآیندهای آزمایشگاهی در مرز از حدود یک ماه و نیم پیش آغاز شده است.
گرجستان رسماً منکر هرگونه فشار عمدی است، اما تحولات اخیر و تغییر مواضع ژئوپلیتیک نشان میدهد که ممکن است مسکو از تفلیس برای تنبیه ایروان استفاده کند.
روسیه سابقه استفاده از ابزارهای اقتصادی برای مجازات متحدان سابق را دارد (مانند تحریم شراب گرجستان در ۲۰۰۶).
ارمنستان در تلاش برای کاهش وابستگی به روسیه است، اما اگر گرجستان مسیر ترانزیت را مسدود کند، با بحران اقتصادی مواجه خواهد شد.
آیا این فشارها ادامهدار خواهد بود؟ پاسخ به تحولات آتی در روابط مسکو-تفلیس-ایروان بستگی دارد.
