تبریز امروز:
آنا مونترو براوو
استاد تمام‌وقت، گروه USP-CEU برتری علمی «تغذیه برای زندگی»
با رسیدن فصل تابستان، بسیاری از افراد به دنبال روش‌های جادویی برای کاهش وزن هستند تا از اندام ایده‌آل خود لذت ببرند. یکی از این روش‌ها، رژیم‌های موسوم به «تک‌غذایی» یا Mono Diets است: رژیم‌های محدودکننده‌ای که تنها شامل یک نوع غذا برای مدت زمان مشخص هستند، با هدف کاهش سریع وزن و «پاکسازی بدن».
نمونه‌های رایج شامل آناناس، سیب، هندوانه، هلو یا کنگر فرنگی هستند، و همچنین گزینه‌هایی مبتنی بر غلات مانند برنج و پروتئین مانند تن ماهی یا شیر. جذابیت این رژیم‌ها در وعده سادگی و نتایج سریع است.
رژیم‌هایی که به شدت کالری دریافتی را کاهش میدهند می‌توانند کاهش وزن سریع ایجاد کنند. با این حال، مصرف کالری پایین منجر به کاهش سطح قند خون می‌شود. برای حفظ سطح انرژی، بدن مکانیسم‌هایی دارد که افت دریافت مواد مغذی را جبران میکند.
در ابتدا، بدن از گلیکوژن کبدی استفاده میکند که منبع اصلی ذخیره گلوکز است و سطح قند خون را به ویژه بین وعده‌ها یا در هنگام روزه‌داری حفظ میکند. اما پس از تخلیه این ذخیره، بدن شروع به تبدیل توده عضلانی برای دریافت آمینو اسیدها میکند که از طریق مسیرهای متابولیک دیگر می‌توانند گلوکز تولید کنند. ادامه این روند در طول زمان می‌تواند منجر به کاهش قابل توجه توده عضلانی و اختلالات متابولیک شود.
بنابراین، بخش زیادی از کاهش وزن ناگهانی ناشی از از دست رفتن آب و عضله است، نه چربی بدن، به این معنی که این نتایج معمولاً موقتی هستند. زمانی که فرد پس از رژیم سخت به رژیم عادی خود بازمی‌گردد، معمولاً به سرعت وزن از دست رفته بازمی‌گردد – این پدیده به «اثر بازگشت» (rebound effect) معروف است.
به طور خلاصه، رژیم‌های تک‌غذایی ممکن است به نظر راه حل سریع برسند، اما کاهش وزن پایدار ایجاد نمی‌کنند و عادات غذایی سالم را ترویج نمی‌دهند.
فراتر از کاهش وزن اولیه، هیچ شواهد علمی واقعی وجود ندارد که نشان دهد رژیم‌های تک‌غذایی فواید واقعی یا ماندگاری دارند. برخی افراد احساس «سبکی» یا هضم بهتر را گزارش میکنند، اما این اثرات ممکن است بیشتر به دلیل حذف برخی غذاهای فرآوری‌شده باشد تا خود رژیم.
عنصر «پاکسازی» (detox) در رژیم‌های تک‌غذایی نیز می‌تواند یک اثر دارونما (placebo) داشته باشد. باور فرد به اینکه بدنش به نوعی پاکسازی می‌شود، می‌تواند او را بهتر احساس کند، حتی اگر هیچ تغییر فیزیولوژیکی اثبات‌شده‌ای رخ نداده باشد.
رژیم‌های تک‌غذایی می‌توانند بسیار خطرناک باشند، به‌ویژه اگر طولانی مدت دنبال شوند.
خطر اصلی: کمبود مواد مغذی ضروری؛ با مصرف تنها یک نوع غذا، بدن از دریافت پروتئین‌ها، چربی‌های سالم، ویتامین‌ها و مواد معدنی محروم می‌شود.
می‌توانند باعث مشکلات گوارشی، اختلالات متابولیک، مشکلات اسکلتی-عضلانی، اختلالات هورمونی و عدم تعادل الکترولیتی شوند، به‌ویژه در افرادی که مشکلات سلامتی از قبل دارند.
خطر دیگر، ایجاد روابط ناسالم با غذا است، با ویژگی‌هایی مانند محدودیت و گناه. در موارد شدید، این می‌تواند منجر به اختلالات خوردن مانند اورتوره‌کسی (Orthorexia) یا بی‌اشتهایی عصبی (Anorexia Nervosa) شود.
محدود کردن شدید مواد مغذی می‌تواند تعادل نوروتراسیمترهای مغز را تحت تأثیر قرار دهد، که باعث تحریک‌پذیری و خستگی و در نتیجه تأثیر منفی بر سلامت روانی می‌شود.
با وجود خطراتشان، رژیم‌های تک‌غذایی در رسانه‌های اجتماعی همچنان محبوب‌اند. جذابیت آنها در سادگی و وعده نتایج سریع با کمترین تلاش نهفته است. بسیاری از این رژیم‌ها توسط سلبریتی‌ها یا اینفلوئنسرها تبلیغ میشوند و به آنها حس اعتبار کاذب میدهند. اطلاعات نادرست، فشارهای زیبایی‌شناختی و کمبود آموزش تغذیه‌ای گسترده نیز عوامل مؤثر هستند.
رژیم‌های تک‌غذایی ممکن است برای کاهش وزن سریع و موقت مؤثر باشند، اما در بلندمدت مؤثر نیستند و اگر برای مدت طولانی دنبال شوند، خطرناک هستند. این رژیم‌ها هیچ فواید واقعی برای سلامتی ندارند و می‌توانند منجر به کمبود مواد مغذی و مشکلات جدی سلامتی شوند.
به همین دلایل، توصیه نمی‌شوند و نباید به عنوان روش مناسب کنترل وزن یا بهبود سلامت تبلیغ شوند. بهترین روش برای رسیدن و حفظ وزن سالم همچنان رژیم متعادل و متنوع، همراه با فعالیت بدنی منظم و سبک زندگی سالم است.
https://theconversation.com/single-food-mono-diets-are-they-effective-pointless-or-just-plain-dangerous-261391
