اولین ثبت اختراع و پتنت متعلق به سال 1790
ظهور هوش مصنوعی مولد، صنایع مختلف از فناوری گرفته تا خلاقیت را دچار تحول کرده است. سیستم‌های هوش مصنوعی که می‌توانند کدهای کامپیوتری معتبر بنویسند، اخبار تولید کنند و گرافیک‌های حرفه‌ای ایجاد کنند، باعث شده‌اند بسیاری از افراد این سؤال را مطرح کنند که آیا این فناوری‌ها جایگزین مشاغل در حوزه‌هایی مانند فناوری، روزنامه‌نگاری و طراحی خواهند شد یا خیر.
این روش‌های جدید برای انجام کارها و تولید محصولات، پرسشی دیگر را نیز مطرح می‌کنند: در عصر هوش مصنوعی، مخترع بودن چه معنایی دارد؟
برای فناورانی که ابزارهای دیجیتالی یا برنامه‌های نرم‌افزاری می‌سازند، استفاده از هوش مصنوعی به‌عنوان بخشی از فرآیند طراحی و توسعه روزبه‌روز رایج‌تر می‌شود. اما با افزایش توانایی مدل‌های یادگیری عمیق، حتی پژوهشگران ماهری که از هوش مصنوعی در کار خود استفاده می‌کنند، نگرانی‌هایی درباره بی‌مصرف شدن مهارت‌هایشان ابراز کرده‌اند.
نقش هوش مصنوعی در افزایش بهره‌وری و کاهش رضایت شغلی
بحث‌های زیادی در مورد این که آیا هوش مصنوعی می‌تواند خلاقیت انسانی را تقویت کند، وجود دارد. بااین‌حال، داده‌های جدید نشان می‌دهند که این فناوری می‌تواند تحقیق و توسعه را که خلاقیت در آن نقش مهمی دارد، تقویت کند.
مطالعه‌ای که توسط آیدان تونر-راجرز، دانشجوی دکتری اقتصاد در MIT، انجام شده است، نشان می‌دهد که دانشمندانی که از ابزارهای هوش مصنوعی استفاده کرده‌اند، ۳۹٪ بیشتر حق اختراع ثبت کرده‌اند و ۱۷٪ بیشتر نمونه‌های اولیه ایجاد کرده‌اند.
اما این افزایش بهره‌وری یک جنبه منفی نیز داشته است: ۸۲٪ از پژوهشگران مورد بررسی پس از استفاده از هوش مصنوعی، از شغل خود رضایت کمتری داشته‌اند. یکی از آن‌ها اظهار داشت:
"احساس می‌کنم که بخش زیادی از تحصیلاتم دیگر ارزشی ندارد."
این پویایی جدید باعث طرح پرسشی مرتبط می‌شود: اگر یک دانشمند با کمک هوش مصنوعی چیزی جدید بسازد، آیا محصول نهایی هنوز هم یک اختراع محسوب می‌شود؟
به‌عنوان یک پژوهشگر حقوقی که در حوزه فناوری و حقوق مالکیت فکری تخصص دارد، معتقدم که قدرت روزافزون هوش مصنوعی در حال تغییر چشم‌انداز قانونی است.
مخترعان باید انسان باشند
در سال ۲۰۲۰، اداره ثبت اختراعات و علائم تجاری ایالات متحده (USPTO) از پذیرش هوش مصنوعی به‌عنوان مخترع در یک درخواست ثبت اختراع خودداری کرد. این درخواست مربوط به سیستم هوش مصنوعی DABUS بود که گفته می‌شد یک ظرف غذایی و یک چراغ اضطراری طراحی کرده است.
دادگاه‌های ایالات متحده تأیید کردند که طبق قوانین فعلی، تنها انسان‌ها می‌توانند به‌عنوان مخترع شناخته شوند. بااین‌حال، این تصمیم همچنان این پرسش را بی‌پاسخ گذاشت که آیا اختراعاتی که با کمک هوش مصنوعی توسعه یافته‌اند، می‌توانند تحت حمایت قانونی قرار بگیرند یا نه.
تعریف قانونی "مخترع" در ایالات متحده
قوانین ایالات متحده مخترع را "فردی طبیعی" تعریف می‌کند که یک ایده کامل و عملیاتی را ارائه کرده باشد که بدون نیاز به تحقیقات گسترده یا آزمایش بیشتر قابل استفاده باشد.
یک مخترع باید بیش از پیروی از دستورالعمل‌های معمولی عمل کند؛ او باید یک مشارکت فکری مهم در تولید یک محصول جدید داشته باشد. اگر مشارکت فرد صرفاً اجرای ایده‌های موجود باشد، او مخترع محسوب نمی‌شود.
نقش هوش مصنوعی در فرآیند اختراع
انتشار برنامه‌های هوش مصنوعی مانند ChatGPT در سال ۲۰۲۲، بحث‌های جدیدی درباره نقش هوش مصنوعی در فرآیند اختراع به راه انداخت. همان سال، دادگاه تجدیدنظر فدرال ایالات متحده پرونده‌ای را بررسی کرد که در آن سعی شده بود هوش مصنوعی به‌عنوان یک مخترع در یک درخواست ثبت اختراع نام‌گذاری شود.
دادگاه حکم داد که طبق قوانین ایالات متحده، مخترعان باید انسان باشند.
در پی این تصمیم، اداره ثبت اختراعات ایالات متحده در سال ۲۰۲۴ دستورالعملی جدید منتشر کرد که نقش هوش مصنوعی در فرآیند اختراع را مشخص‌تر کرد. این دستورالعمل بار دیگر تأکید کرد که مخترعان باید انسان باشند اما در عین حال تصریح کرد که این سیاست مانع از آن نمی‌شود که مخترعان از ابزارهای هوش مصنوعی در تحقیقات خود استفاده کنند.
این موضع‌گیری نشان‌دهنده این واقعیت است که پیشرفت‌های سریع در فناوری هوش مصنوعی به پژوهشگران کمک کرده است تا به دستاوردهای چشمگیری برسند.
چالش‌های آینده: چگونه می‌توان تعادل را حفظ کرد؟
سیاست‌گذاران آمریکایی تلاش می‌کنند بین تشویق خلاقیت انسانی و پذیرش ابزارهای هوش مصنوعی تعادل برقرار کنند.
برخی کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که نرخ پیشرفت علمی به‌طور چشمگیری افزایش خواهد یافت، اما اگر هم‌زمان میزان رضایت شغلی پژوهشگران کاهش یابد، آیا فرآیند اختراع به همان شکلی که بنیان‌گذاران ایالات متحده تصور می‌کردند، تشویق می‌شود؟
سیاست فعلی ایالات متحده سعی دارد به این پرسش پاسخ دهد:
- از یک‌سو، بر "نبوغ شخصی" تأکید دارد و تضمین می‌کند که تنها انسان‌ها می‌توانند مخترع شناخته شوند.
- از سوی دیگر، به‌طور ضمنی می‌پذیرد که هوش مصنوعی می‌تواند در پژوهش و توسعه نقش مؤثری داشته باشد.
آینده این سیاست‌گذاری به تصمیمات بعدی دولت و نحوه واکنش صنعت و جامعه علمی بستگی خواهد داشت. نحوه حفظ این تعادل، فصل بعدی در داستان نوآوری آمریکا را رقم خواهد زد.
