رایحه‌ها و صداهای نوستالژیک تبریز: چاشنی خاطره‌ها و تعلق خاطر

زمانی پیاده‌روی در خیابان دانشگاه ، سفری حسی از رایحه‌های به‌یادماندنی است: بوی دودۀ کباب‌های داغ از رستوران‌های قدیمی، عطر گل‌های یاس و محمدی در باغچه‌های خانه‌های قدیمی، رایحۀ ادویه‌جات و گیاهان دارویی از عطاری‌های پشت بازار امیر، و حتی بوی خاص بارساخ ! روده‌های گوسفندی در برخی محله‌ها که بخشی از زندگی روزمرۀ شهر است. این بوها نه تنها خاطرات گذشته را زنده می‌کنند، بلکه هویت اجتماعی گذشته و فرهنگی تبریز را نیز روایت می‌کنند.

نوستالژی بویایی: پنجرۀ رو به گذشته

مطالعات روان‌شناسی نشان می‌دهند که رایحه‌ها به‌ویژه در تحریک حافظۀ هیجانی قدرتمند عمل می‌کنند. برای بسیاری از تبریزی‌ها:

       .بوی چلوکباب ، بوی بازار تبریز را بیاد می آورد

• بوی کباب تبریزی یادآور جمع‌های خانوادگی و مهمانی‌های پُرشور است.

• عطر یاس ممکن است آنها را به صبح‌های تابستانی در حیاط خانه‌های قدیمی ببرد.

• رایحۀ عطاری‌های بازار حس کنجکاوی کودکانه را هنگام خرید گیاهان دارویی با پدربزرگ‌ها زنده می‌کند.

• حتی بوی خاص برخی محله‌ها (مانند مشاغل سنتی مرتبط با دامداری) با وجود تند بودن، بخشی از خاطرات جمعی شهر است.

فواید روان‌شناختی رایحه‌های محلی

این بوهای آشنا می‌توانند:

• کاهش استرس و ایجاد آرامش (مثل تأثیر عطر گل‌ها).

• تقویت حس تعلق به زادگاه و هویت فرهنگی.

• ایجاد ارتباط بین‌نسلی از طریق به اشتراک گذاشتن خاطرات مرتبط با این رایحه‌ها.

حفظ رایحه‌های تاریخی: چالشی برای شهرهای امروز

با مدرن‌شدن شهرها، برخی از این بوهای نمادین در حال کمرنگ شدن هستند. شاید ارزش باشد که مانند دیگر عناصر میراث فرهنگی، به حفظ این نشانه‌های حسی نیز فکر کنیم؛ مثلاً:

• ثبت رایحه‌های خاص محله‌ها در مطالعات مردم‌شناسی.

• ایجاد فضاهایی که این تجربیات حسی را برای نسل‌های آینده زنده نگه دارند.

حتی صدای جیرجیرک یادآور باغات قدیمی شهر است که هر عصر صدای آنها شنیده می شد