تبریز امروز:
جمعه، ۱۶ مه — گیسوی برنیس (تمام شب)
صورت فلکی گیسوی برنیس در اواسط ماه مه در آسمان جنوبی به‌خوبی قابل مشاهده خواهد بود. صورت فلکی گیسوی برنیس، یا به عبارتی «موهای برنیس»، از سه ستاره با درخشندگی متوسط تشکیل شده که به شکل یک مثلث قائم‌الزاویه قرار گرفته‌اند. در شب‌های اواسط ماه مه یا همان اواخر اردیبهشت ماه ، این ستارگان در آسمان جنوبی و در ارتفاع بالا قرار دارند، چند برابر عرض مشت به سمت پایین و چپ ملاقه بزرگ (دب اکبر) و دو برابر عرض مشت بالاتر (یا ۱۸ درجه به سمت شمال شرقی آسمانی) از ستاره درخشان دم صورت فلکی شیر، دِنِبولا. ستاره بتا گیسوی برنیس، که بالاترین ستاره از این سه است، کمی درخشان‌تر از دو ستاره دیگر است. ستاره دیادم در پایین و سمت چپ آن می‌درخشد. ستاره گاما گیسوی برنیس (یا γ Com یا الدفیره) که در پایین و سمت راست بتا قرار دارد، در آسمان‌های آلوده به نور شهری نزدیک به حد دیده شدن است، اما در مناطق روستایی به‌راحتی قابل مشاهده است.
خوشه ستاره‌ای گیسوی برنیس مجموعه‌ای از ستارگان با قدر ۴ و ۵ است که درست زیر (به سمت جنوب غربی آسمانی) گاما پراکنده شده‌اند. این خوشه، که گستره‌ای به اندازه عرض یک کف دست (۷ درجه) از آسمان را پوشش می‌دهد، تقریباً ۲۹۰ سال نوری از ما فاصله دارد. بهترین روش برای مشاهده این خوشه استفاده از دوربین دوچشمی است. این خوشه که نمایانگر موهای برنیس است، نام‌های دیگری مانند موهای آریادنه، پرده تیسبه، خوشه تار عنکبوت، جادوگر پرنده، موهای بلک بارت و مِلوت ۱۱۱ دارد. در دوران باستان، این ستارگان به‌عنوان توده انتهایی دم صورت فلکی شیر شناخته می‌شدند.
صورت فلکی گیسوی برنیس یکی از صورت‌های فلکی کوچک اما جذاب آسمان است که به دلیل داستان تاریخی و اسطوره‌ای‌اش شهرت دارد. نام این صورت فلکی به برنیس دوم، ملکه مصر باستان، اشاره دارد که گفته می‌شود موهای خود را به‌عنوان نذر به خدایان اهدا کرد تا همسرش، بطلمیوس سوم، از جنگ سالم بازگردد. این ستارگان به دلیل آرایش خاص و خوشه ستاره‌ای زیبایشان، برای ستاره‌شناسان آماتور و حرفه‌ای جذاب هستند. استفاده از دوربین دوچشمی یا تلسکوپ کوچک می‌تواند جزئیات بیشتری از این خوشه و ستارگان اطراف آن را آشکار کند، به‌ویژه در آسمانی تاریک و بدون آلودگی نوری.
۱. موقعیت صورت فلکی در آسمان تبریز
-
خوشه ستاره‌ای گیسوی برنیس در اواخر اردیبهشت ماه در آسمان جنوبی و در ارتفاع بالا قرار دارد، چند برابر عرض مشت به سمت پایین و چپ ملاقه بزرگ (دب اکبر) و حدود ۱۸ درجه به سمت شمال شرقی ستاره دِنِبولا (دم صورت فلکی شیر). این موقعیت برای تبریز صدق می‌کند، زیرا دب اکبر و صورت فلکی شیر در آسمان تبریز به‌راحتی قابل شناسایی هستند.
-
برای یافتن گیسوی برنیس در تبریز، می‌توان ابتدا خرس بزرگ را در آسمان شمالی پیدا کرد و سپس با نگاه به سمت جنوب و کمی به سمت چپ (شرق) تا مثلث قائم‌الزاویه‌ای که از سه ستاره بتا، دیادم و گاما تشکیل شده را می شود یافت .
۲. شرایط رصد در تبریز
-
آلودگی نوری: ستاره گاما گیسوی برنیس در آسمان‌های آلوده به نور شهری ممکن است به‌سختی دیده شود. تبریز، به‌عنوان یک شهر بزرگ، دارای آلودگی نوری قابل‌توجهی در مناطق شهری است. بنابراین، برای رصد بهتر، به‌ویژه برای دیدن خوشه ستاره‌ای گیسوی برنیس (Melotte 111) که شامل ستارگان کم‌نورتر است، مناطق روستایی یا ارتفاعات اطراف تبریز، مانند کوهستان عینالی یا مناطق دوردست‌تر مناسب هستند.
-
ابزار رصد: دوربین دوچشمی برای مشاهده خوشه ستاره‌ای گیسوی برنیس ایده‌آل است. این خوشه، با گستره ۷ درجه‌ای در آسمان، با دوربین دوچشمی یا تلسکوپ کوچک به‌خوبی قابل مشاهده خواهد بود. در تبریز، تجهیزات رصدی جزئیات بیشتری از این خوشه را نشان می دهند.
۳. بهترین زمان رصد
-
۲۵ اردیبهشت تا ۵ خرداد گیسوی برنیس در ساعات اولیه شب در بالاترین نقطه آسمان جنوبی قرار دارد. در تبریز، بهترین زمان برای رصد این صورت فلکی از غروب آفتاب (حدود ساعت ۱۹:۳۰ تا ۲۰:۰۰ به وقت محلی تا نیمه‌شب است، زمانی که صورت فلکی هنوز در ارتفاع مناسبی قرار دارد.
-
در ۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۴، گیسوی برنیس تمام شب قابل مشاهده خواهد بود، اما اوج دید آن در ساعات اولیه شب است.
