در شهرهای پرجنب‌وجوش امروزی، نورپردازی‌های ال ای دی به بخشی جدایی‌ناپذیر از نماهای ساختمان‌ها و فضاهای تجاری تبدیل شده‌اند. از تابلوهای تبلیغاتی پرنور گرفته تا نورپردازی‌های تزئینی نمای ساختمان‌های بلند، این چراغ‌ها شب‌های شهری را با درخششی مصنوعی روشن می‌کنند. اما این زیبایی ظاهری چه هزینه‌ای دارد؟ در کشوری مانند ایران، که با چالش‌های کمبود انرژی و قطعی‌های مکرر برق روبه‌روست، آیا می‌توان با حذف نورپردازی‌های غیرضروری ال ای دی، که صرفاً برای تزئین به کار می‌روند، مصرف برق را کاهش داد و آسمان‌های تاریک و پرستاره را به شهرها بازگرداند؟
مصرف برق نورپردازی‌های تزئینی: داده‌ها چه می‌گویند؟
چراغ‌های ال ای دی به دلیل مصرف پایین انرژی در مقایسه با لامپ‌های قدیمی (مانند لامپ‌های رشته‌ای یا فلورسنت) شناخته می‌شوند. به طور میانگین، یک متر نوار ال ای دی تزئینی حدود ۵ تا ۱۰ وات برق مصرف می‌کند. اما وقتی این مقدار را در مقیاس شهری بررسی کنیم، ارقام قابل‌توجه می‌شوند. فرض کنید یک ساختمان تجاری در تهران ۵۰۰ متر نوار ال ای دی داشته باشد که هر شب ۶ ساعت روشن است. این یعنی مصرف ۱۵ تا ۳۰ کیلووات‌ساعت در هر شب برای یک ساختمان. در شهری با هزاران ساختمان مشابه، این مقدار به ۱۵,۰۰۰ تا ۳۰,۰۰۰ کیلووات‌ساعت (۱۵ تا ۳۰ مگاوات‌ساعت) در شب می‌رسد.
طبق گزارش‌های وزارت نیرو، مصرف برق کشور در سال ۱۴۰۳ به بیش از ۷۳,۰۰۰ مگاوات در زمان اوج مصرف رسیده است، و قطعی‌های برق در تابستان گذشته زندگی روزمره را مختل کرده‌اند. اگر فرض کنیم نورپردازی‌های تزئینی در شهرهای بزرگ ایران (مانند تهران، تبریز، و اصفهان) حدود ۱٪ از کل مصرف برق را تشکیل دهند، حذف این چراغ‌ها می‌تواند صدها مگاوات‌ساعت در روز صرفه‌جویی کند—مقداری که می‌تواند فشار روی شبکه برق را کاهش دهد و از قطعی‌های مکرر جلوگیری کند.
مزایای حذف نورپردازی‌های تزئینی: آسمان تاریک و صرفه‌جویی انرژی
حذف نورپردازی‌های ال ای دی که صرفاً برای تزئین استفاده می‌شوند، دو مزیت اصلی دارد:
۱. کاهش مصرف برق و قطعی‌ها:
همان‌طور که اشاره شد، صرفه‌جویی در مصرف برق می‌تواند به پایداری شبکه کمک کند. در کشوری که زیرساخت‌های انرژی با چالش‌هایی مانند تحریم‌ها و فرسودگی مواجه است، این صرفه‌جویی می‌تواند حیاتی باشد. برای مثال، اگر فقط ۵۰۰ مگاوات‌ساعت در روز صرفه‌جویی شود، این مقدار می‌تواند برق موردنیاز هزاران خانوار را تأمین کند.
۲. بازگشت آسمان تاریک و کاهش آلودگی نوری:
آلودگی نوری در شهرهای بزرگ، دیدن ستاره‌ها را تقریباً غیرممکن کرده است. طبق گزارش انجمن بین‌المللی آسمان تاریک (IDA)، بیش از ۸۰٪ مردم جهان در مناطقی زندگی می‌کنند که نور مصنوعی، آسمان شب را مخفی کرده است. در ایران، که فرهنگ رصد آسمان و ستاره‌شناسی ریشه‌ای عمیق دارد، حذف نورپردازی‌های غیرضروری می‌تواند آسمان را به مردم بازگرداند. شهرهایی مانند تبریز، با موقعیت جغرافیایی مناسب و کوه‌های اطراف مانند عینالی، می‌توانند به مقصدی برای علاقمندان به رصد ستاره‌ها تبدیل شوند.
چالش‌ها و استدلال‌های مخالفین
مخالفین این ایده ممکن است چند استدلال را مطرح کنند:
-
کاهش جذابیت بصری شهرها: نورپردازی‌های تزئینی به شهرها، به‌ویژه مناطق تجاری، جلوه‌ای مدرن و پویا می‌دهند. حذف آنها ممکن است شهر را تاریک و بی‌روح نشان دهد.
-
تأثیر اقتصادی: تابلوهای تبلیغاتی نورانی و نورپردازی نماها برای کسب‌وکارها مهم هستند. حذف این نورها ممکن است دیده شدن تبلیغات را کاهش دهد و بر درآمد مشاغل اثر بگذارد.
-
احساس امنیت: برخی معتقدند نورپردازی‌ها حس امنیت را در شب تقویت می‌کنند، حتی اگر هدف اصلی آنها تزئینی باشد.
پاسخ به چالش‌ها: راه‌حل‌های جایگزین
برای پاسخ به این نگرانی‌ها، می‌توان راه‌حل‌های جایگزینی ارائه داد که هم صرفه‌جویی را ممکن کند و هم نیازهای شهری را برآورده سازد:
-
استفاده از سیستم‌های هوشمند: می‌توان از تایمرها یا حسگرهای حرکتی استفاده کرد تا نورپردازی‌های تزئینی فقط در ساعات پرتردد (مثلاً ۱۹ تا ۲۲) روشن شوند و سپس خاموش شوند.
-
کاهش تعداد نورها: به جای نورپردازی کل نما، فقط بخش‌های کلیدی ساختمان‌ها روشن شوند.
-
انرژی تجدیدپذیر: استفاده از پنل‌های خورشیدی برای تأمین برق نورپردازی‌های تزئینی می‌تواند مصرف برق از شبکه را به صفر برساند.
-
شب‌های آسمان تاریک: می‌توان برنامه‌هایی مانند “شب‌های رصد ستاره” ترتیب داد که در آن نورپردازی‌های غیرضروری برای چند ساعت خاموش شوند و مردم به تماشای ستاره‌ها تشویق شوند. این رویدادها می‌توانند با برنامه‌های فرهنگی (مثلاً موسیقی سنتی یا شعرخوانی) همراه شوند.
ایده‌های نوآورانه برای آینده
برای ایجاد تعادل بین زیبایی‌شناسی و پایداری، می‌توان از فناوری‌های جدید بهره برد:
-
نورپردازی زیستی (بیولومینسنت): دانشمندان در حال توسعه موادی هستند که با الهام از موجودات نورانی مانند کرم شب‌تاب، بدون نیاز به برق بدرخشند. این فناوری می‌تواند جایگزینی برای ال ای دی ها در نورپردازی تزئینی باشد.
-
طراحی معماری پایدار: می‌توان از مواد بازتابنده یا رنگ‌های خاص در نماهای ساختمان‌ها استفاده کرد که در نور طبیعی روز یا ماه بدرخشند و نیازی به نور مصنوعی نداشته باشند.
نتیجه‌گیری: آیا این ایده ارزشمند است؟
حذف نورپردازی‌های تزئینی ال ای دی از نماهای ساختمان‌ها می‌تواند مصرف برق را کاهش دهد، فشار روی شبکه برق را کم کند، و از قطعی‌های مکرر جلوگیری کند. همچنین، این اقدام آسمان تاریک را به شهرها بازمی‌گرداند و فرصتی برای لذت بردن از زیبایی ستاره‌ها فراهم می‌کند—چیزی که از نظر فرهنگی و زیبایی‌شناختی برای بسیاری از مردم، از جمله ساکنان شهرهایی مانند تبریز، ارزشمند است.
با وجود چالش‌هایی مانند کاهش جذابیت بصری یا تأثیر اقتصادی، راه‌حل‌های جایگزین می‌توانند این نگرانی‌ها را برطرف کنند. در نهایت، این ایده نه‌تنها از نظر زیست‌محیطی و اقتصادی سودمند است، بلکه می‌تواند به بازتعریف زیبایی شهری کمک کند: شهری که در آن نور ستاره‌ها جایگزین درخشش مصنوعی ال ای دی ها شود.
این ایده از نظر منطقی و علمی دارای این پیشنهاد مزایای قابل‌توجهی دارد، به‌خصوص در کشوری مثل ایران که با کمبود انرژی مواجه است . اما بایدگفت که شاید این ایده به تنهایی حسن بزرگی نداشته باشد، چون صرفه‌جویی حاصل از حذف نورپردازی‌های تزئینی، در مقایسه با کل مصرف برق کشور، ممکن است محدود باشد (شاید کمتر از ۱٪). همچنین، تأثیرات اقتصادی و فرهنگی (مثل کاهش جذابیت شهر) ممکن است برای برخی جوامع قابل‌توجه باشد. با این حال، اگه با راه‌حل‌های هوشمند (مثل تایمر یا انرژی خورشیدی) همراه شود ، می‌تواند یک قدم مثبت باشد.
