به نظر میرسد آتشبس در غزه به پایان رسیده است.
و در حالی که بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، تلاش کرده حماس را به خاطر ازسرگیری درگیریهایی که در ۱۸ مارس ۲۰۲۵ بیش از ۴۰۰ فلسطینی را کشت سرزنش کند – و هشدار داد که این «تنها آغاز» است – حقیقت این است که بذرهای خشونتهای تجدیدشده را باید در سیاست داخلی اسرائیل جستجو کرد.
از زمان اجرایی شدن فاز اول آتشبس در ژانویه، کارشناسان سیاست اسرائیل – از جمله خودم – مشکلی را که به احتمال زیاد غیرقابل حل است، برجسته کردهاند. و آن این است که اجرای فاز دوم این طرح – که در صورت اجرا، خروج کامل نیروهای نظامی اسرائیل از نوار غزه را در ازای آزادی گروگانهای باقیمانده در بر خواهد داشت – برای عناصر راست افراطی در ائتلاف حاکم اسرائیل که نتانیاهو برای بقای سیاسی خود به آنها وابسته است، غیرقابل قبول است.
خروج از نوار غزه با ایدئولوژیهای حداکثرگرایانه اعضای کلیدی دولت نتانیاهو، از جمله برخی در حزب خود او، لیکود، در تضاد است. در عوض، موضع اعلامشده آنها این است که اسرائیل باید کنترل این منطقه را حفظ کند و تا حد امکان فلسطینیها را از آن بیرون براند. به همین دلیل است که بسیاری در دولت نتانیاهو وقتی دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، اعلام کرد که فلسطینیها باید از غزه خارج شوند تا راه برای پروژه بازسازی عظیمی به رهبری ایالات متحده باز شود، ابراز خوشحالی کردند.
بهعنوان یک متخصص تاریخ اسرائیل و استاد مطالعات صلح، من معتقدم دیدگاه راست افراطی برای غزه پس از درگیری، که بخشهایی از دولت نتانیاهو آن را به اشتراک دارند، با طرح آتشبس ناسازگار است. اما بهطور فزایندهای به نظر میرسد که این دیدگاه با نظرات برخی در دولت آمریکا – که بهعنوان حامی واقعی آتشبس، شاید تنها نهادی بود که میتوانست دولت اسرائیل را به پایبندی به شرایط آن مجبور کند – همراستا شده است.
تلاش برای تغییر قوه قضائیه
درست است که حماس مسئول تأخیرها و دستکاریها در فاز اول توافق آتشبس بوده است. این گروه همچنین آزادی گروگانها را به نمایشهای تبلیغاتی تبدیل کرد که هم خانوادههای اسرا و هم بخش بزرگی از جامعه اسرائیل را در این روند آزار داد.
نه درباره اخبار فوری. نه درباره نظرات بیاساس.
اما به نظر من، ازسرگیری جنگ در درجه اول به جریانهای داخلی اسرائیل مرتبط است که حتی پیش از حمله ۷ اکتبر ۲۰۲۳، که مرگبارترین درگیری بین اسرائیلیها و فلسطینیها از زمان جنگ ۱۹۴۸ را به راه انداخت، وجود داشت. این موضوع را میتوان به تلاشهای نتانیاهو برای تغییر سیستم سیاسی اسرائیل و افزایش قدرت قوه مجریه و مقننه در حالی که قوه قضائیه را تضعیف میکند، ردیابی کرد.
دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، در ۴ فوریه ۲۰۲۵ در کاخ سفید از بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، استقبال میکند. دمتریوس فریمن/واشنگتن پست از طریق گتی ایمیجز
از زمان به قدرت رسیدن در ژانویه ۲۰۲۳، دولت راست افراطی نتانیاهو تلاشهای قابلتوجهی برای تبدیل نهادهای مستقل مانند دفتر دادستان کل و پلیس به بازوهای مطیع دولت انجام داده است، با این هدف که افراد وفادار به دولت را در رأس هر دو قرار دهد.
طولانی کردن جنگ
در سال ۲۰۲۳، جنبش اعتراضی پایدار و عظیمی تلاشهای نتانیاهو برای بازنگری در قوه قضائیه کشور را کند کرد.
و سپس حمله حماس در ۷ اکتبر رخ داد.
بسیاری از مفسران اسرائیلی امیدوار بودند که این حمله دولت را وادار کند تا در نمایش وحدت ملی، تلاشهای خود برای انجام آنچه برخی «کودتای قانونی» توصیف کردند را بازنگری کند.
اما نتانیاهو و دولتش برنامههای دیگری داشتند.
پس از اینکه توافق اولیه گروگانها در نوامبر ۲۰۲۳ نتوانست به پیشرفت گستردهتری منجر شود، مردم به تدریج شروع به پرسیدن این سؤال کردند که آیا علاقه اصلی نتانیاهو طولانی کردن جنگ است، به این باور که این کار ممکن است بهترین راه برای نجات حرفه سیاسی او و احیای حملهاش به قوه قضائیه باشد.
این دیدگاه پایههای محکمی دارد. نتانیاهو که در نوامبر ۲۰۱۹ به اتهام نقض اعتماد، کلاهبرداری و فساد متهم شده بود، فرصتی پیدا کرد تا منطق رسیدگیهای قانونی طولانیمدت را مخدوش کند: او به سختی میتوانست در حالی که از ملتی در حال جنگ دفاع میکند، محاکمه شود. دادرسی هنوز ادامه دارد، اما ازسرگیری درگیریها بار دیگر دلیلی به نتانیاهو داده تا شهادتش را به تعویق بیندازد.
در همین حال، جنگ همچنین پوششی برای نتانیاهو فراهم میکند تا برخی از سرسختترین منتقدانش را خنثی کند. در ماههای پس از حمله ۷ اکتبر، نتانیاهو بهطور سیستماتیک اعضای مخالف در رهبری امنیتی و سیاسی را از سمتهایشان برکنار کرد و آنها را متهم به مسئولیت حمله حماس یا مدیریت نادرست درگیری کرد.
این پاکسازی عناصر ضد نتانیاهو در اسرائیل در ماههای اخیر شدت گرفته است، بهطوری که نتانیاهو و متحدانش به دنبال جایگزینی گالی بهاراو-میارا، دادستان کل، و اخراج رونن بار، رئیس آژانس امنیتی قدرتمند شاباک یا شین بت، هستند که تحقیقات حساسی درباره نزدیکترین دستیاران نتانیاهو انجام داده است.
تقویت ائتلاف
شکست ظاهری آتشبس اکنون با فشار فزاینده بر نتانیاهو از سوی راست سیاسی در ائتلاف حاکم او همزمان شده است.
بر اساس قانون اسرائیل، دولت باید بودجه سالانه خود را تا پایان مارس تصویب کند، وگرنه منحل خواهد شد، چیزی که انتخابات جدیدی را به دنبال خواهد داشت.
اما نتانیاهو با مقاومت احزاب فوقارتدوکس بر سر موضوع سربازی اجباری مواجه است. از آغاز جنگ، فشار عظیمی از سوی عموم مردم اسرائیل برای پایان دادن به معافیت سربازی مردان فوقارتدوکس، که برخلاف سایر اسرائیلیها مجبور به خدمت در ارتش نبودند، وجود داشته است. با این حال، احزاب فوقارتدوکس خواستار عکس این موضوع هستند: تصویب قانونی که آنها را رسماً از خدمت سربازی معاف کند.
برای تأمین رأی بودجه سالانه و جلوگیری از انتخابات، نتانیاهو به حمایت نیاز دارد – و اگر این حمایت از احزاب فوقارتدوکس تأمین نشود، او باید اعضای راست افراطی ائتلاف را تقویت کند.
در نتیجه ازسرگیری جنگ، حزب اوتزما یهودیت – حزب راست افراطی که در ژانویه به دلیل اعتراض به توافق آتشبس از دولت نتانیاهو خارج شده بود – به ائتلاف بازگشته است. این بازگشت آرای حیاتی بودجه را به نتانیاهو میدهد. اما در عمل، این نشان میدهد که ائتلاف هیچ قصدی برای اجرای فاز دوم طرح آتشبس، یعنی خروج از غزه، ندارد. در واقع، این آتشبس را کشته است.
سیاست داخلی اسرائیل بهتنهایی مسئول ازسرگیری درگیریها نیست. تغییر موضع دولت آمریکا نیز در این میان نقش دارد.
انتقال ریاستجمهوری از جو بایدن به دونالد ترامپ دلیل تعیینکنندهای برای زمانبندی توافق آتشبس در ژانویه ۲۰۲۵ بود.
اما به نظر میرسد که دولت تمایلی به مجبور کردن نتانیاهو به ادامه فاز دوم ندارد. اظهارات اخیر ترامپ نشان میدهد که او از اعمال فشار نظامی بیشتر بر حماس در غزه حمایت میکند. و با سرزنش حماس برای ازسرگیری جنگ، ترامپ بهطور ضمنی موضع دولت اسرائیل را تأیید میکند.
در واقع، حماس بیشترین علاقه را به اجرای توافق دارد. انجام این کار بهترین شانس را به این گروه شبهنظامی فلسطینی میدهد تا کنترل غزه را حفظ کند، در حالی که ادعا میکند مسئول آزادی هزاران زندانی فلسطینی از زندانهای اسرائیل بوده است.
هزاران نفر در میدان هابیما برای اعتراض به دولت بنیامین نتانیاهو در ۱۸ مارس ۲۰۲۵ گرد هم آمدند. یائیر پالتی/آنادولو از طریق گتی ایمیجز
اعتراضات در حال شتاب گرفتن
اکثریت اسرائیلیها طرفدار پایان جنگ، تکمیل توافق آتشبس و استعفای نتانیاهو هستند.
و جنبش اعتراضی ضددولتی بار دیگر در حال قدرت گرفتن است، همانطور که در اعتراضات گسترده در شهرهای اسرائیل علیه ازسرگیری درگیریها در غزه و تلاش برای برکناری رئیس امنیتی رونن بار دیده میشود.
با توجه به اینکه مردم و دولت اسرائیل به نظر میرسد در جهتهای متفاوتی حرکت میکنند، ازسرگیری بمباران در غزه تنها میتواند بحران داخلی را که پیش از جنگ وجود داشت و از آن زمان تاکنون فراز و نشیب داشته، تشدید کند.
اما نتانیاهو ظاهراً شرطبندی کرده که جنگ بیشتر بهترین شانس او برای باقی ماندن در قدرت و تکمیل برنامهاش برای تغییر سیستم سیاسی کشور است. اسرائیل با موقعیت بیسابقهای روبهرو است که من استدلال میکنم در آن، نخستوزیر خود به بزرگترین تهدید برای ثبات کشور تبدیل شده است.
منبع: