درمان سلولی چیست؟
درمان سلولی (Cellular Therapy) به روشی اطلاق می‌گردد که در آن از سلول‌های زنده به‌منظور درمان بیماری‌ها یا بازسازی بافت‌های آسیب‌دیده استفاده می‌شود. این روش معمولاً شامل تزریق یا پیوند سلول‌ها به بدن بیمار است تا عملکرد طبیعی بدن بهبود یابد یا سلول‌های از دست‌رفته جایگزین گردند. سلول‌های مورد استفاده ممکن است از خود بیمار (اتولوگ)، از اهداکننده (آلوژنیک) یا از منابع آزمایشگاهی تأمین شوند.
پزشکی بازساختی و سلول‌های بنیادی
پزشکی بازساختی (Regenerative Medicine) شاخه‌ای از علم پزشکی است که با هدف بازسازی، ترمیم یا جایگزینی سلول‌ها، بافت‌ها و اندام‌های آسیب‌دیده فعالیت می‌نماید. یکی از ابزارهای اصلی این حوزه، سلول‌های بنیادی (Stem Cells) هستند که به دلیل توانایی منحصربه‌فرد خود در تمایز به انواع مختلف سلول‌ها و خودنوزایی (تولید سلول‌های جدید مشابه خود) از اهمیت بسزایی برخوردارند.
انواع سلول‌های بنیادی:
-
سلول‌های بنیادی جنینی (Embryonic Stem Cells): این سلول‌ها از جنین‌های اولیه به‌دست می‌آیند و به دلیل قابلیت تبدیل به هر نوع سلول (پلوری‌پوتنت بودن)، کاربرد گسترده‌ای دارند. با این حال، استفاده از آنها با مسائل اخلاقی همراه است.
-
سلول‌های بنیادی بالغ (Adult Stem Cells): این سلول‌ها در بدن افراد بزرگسال، مانند مغز استخوان یا بافت چربی، یافت می‌شوند و توانایی محدودی برای تبدیل به انواع خاص سلول (مولتی‌پوتنت بودن) دارند.
-
سلول‌های بنیادی پرتوان القایی (Induced Pluripotent Stem Cells - iPSCs): این سلول‌ها از سلول‌های بالغ در آزمایشگاه به حالت جنینی بازگردانده می‌شوند و عملکردی مشابه سلول‌های جنینی دارند، بدون آنکه چالش‌های اخلاقی مرتبط با جنین را به همراه داشته باشند.
کاربردها:
-
درمان بیماری‌ها: از سلول‌های بنیادی در درمان بیماری‌هایی نظیر سرطان خون (لوکمی)، دیابت نوع اول، بیماری‌های قلبی‌عروقی و آسیب‌های نخاعی استفاده می‌شود.
-
بازسازی بافت: از جمله بازسازی غضروف در بیماری آرتروز یا ترمیم پوست در موارد سوختگی.
-
تحقیقات علمی: این سلول‌ها در درک بهتر مکانیزم بیماری‌ها و آزمایش داروها نقش مهمی ایفا می‌کنند.
چالش‌ها:
-
ایمنی: خطراتی نظیر رد پیوند یا رشد غیرکنترل‌شده سلول‌ها (مانند تشکیل تومور) وجود دارد.
-
قوانین و مسائل اخلاقی: استفاده از سلول‌های بنیادی جنینی همچنان موضوع بحث‌های اخلاقی و قانونی است.
-
هزینه و دسترسی: این روش‌های درمانی هزینه‌بر بوده و هنوز به‌طور کامل در دسترس عموم قرار نگرفته‌اند.
جمع‌بندی:
درمان سلولی و پزشکی بازساختی با بهره‌مندی از سلول‌های بنیادی، نویدبخش تحولی عظیم در عرصه پزشکی است که می‌تواند درمان بیماری‌های صعب‌العلاج را دگرگون سازد. با این وجود، این حوزه همچنان نیازمند پیشرفت در زمینه ایمنی، مقیاس‌پذیری و دسترسی عمومی است.
دکتر نعناع تراب فام
