تبریز امروز:
برندگان:
جان کلارک (John Clarke)،
میشل اچ. دوورِه (Michel H. Devoret)،
و جان ام. مارتینیس (John M. Martinis)
به پاس «کشف تونل‌زنی کوانتومی در مقیاس ماکروسکوپی و کوانتیده بودن انرژی در یک مدار الکتریکی»
«سود یادشده باید به پنج بخش مساوی تقسیم شود، که یکی از آن‌ها به شخصی تعلق گیرد که در زمینه فیزیک، مهم‌ترین کشف یا اختراع را انجام داده باشد.»
(بخشی از وصیت‌نامه آلفرد نوبل)
فیزیک نخستین حوزه‌ای بود که آلفرد نوبل در وصیت‌نامه سال ۱۸۹۵ خود به آن اشاره کرد. در پایان قرن نوزدهم، بسیاری فیزیک را «برترین علم» می‌دانستند و احتمالاً نوبل نیز همین دیدگاه را داشت. تحقیقات شخصی او نیز ارتباط تنگاتنگی با فیزیک داشت.
جایزه نوبل فیزیک توسط آکادمی سلطنتی علوم سوئد (Royal Swedish Academy of Sciences) در استکهلم اهدا می‌شود.
تعداد جوایز فیزیک: ۱۱۹
تعداد برندگان: ۲۳۰ نفر
تعداد زنان برنده: ۵ نفر
جوان‌ترین برنده: ۲۵ ساله
مسن‌ترین برنده: ۹۶ ساله
یکی از پرسش‌های بنیادین در فیزیک این است که بزرگ‌ترین اندازه‌ی ممکن برای سیستمی که هنوز بتواند رفتارهای کوانتومی نشان دهد، چقدر است؟
برندگان جایزه نوبل امسال، با انجام آزمایش‌هایی روی یک مدار الکتریکی فوق‌رسانا (superconducting circuit)، نشان دادند که پدیده‌های شگفت‌انگیز دنیای کوانتوم را می‌توان در سیستمی به بزرگی چیزی که در دست جا می‌گیرد، مشاهده کرد.
آن‌ها در این مدار توانستند دو پدیده‌ی اساسی را نشان دهند:
تونل‌زنی کوانتومی — یعنی عبور سیستم از یک حالت به حالت دیگر گویی که از میان دیوار عبور می‌کند.
کوانتیده بودن انرژی — یعنی سیستم انرژی را در واحدهای مشخص و گسسته جذب یا گسیل می‌کند، دقیقاً مطابق پیش‌بینی مکانیک کوانتومی.
کشفیات این سه دانشمند راه را برای توسعه‌ی نسل بعدی فناوری‌های کوانتومی باز کرده است، از جمله:
رمزنگاری کوانتومی (Quantum Cryptography)
رایانش کوانتومی (Quantum Computing)
حسگرهای کوانتومی (Quantum Sensors)
در مدارهای فوق‌رسانا، الکترون‌ها می‌توانند بدون مقاومت حرکت کنند. این ویژگی امکان ساخت سامانه‌هایی را فراهم می‌کند که رفتارهای کوانتومی را در مقیاس بزرگ نشان می‌دهند — چیزی که پیش‌تر تصور می‌شد فقط در دنیای ذرات زیراتمی رخ می‌دهد.
آزمایش‌های کلارک، دووره و مارتینیس نشان داد که قوانین کوانتوم نه‌تنها در دنیای میکروسکوپی بلکه در ابعاد انسانی نیز می‌توانند برقرار باشند.
منبع:
The Royal Swedish Academy of Sciences – Press release, 8 October 2025
© Johan Jarnestad / The Royal Swedish Academy of Sciences
