برخی کارشناسان منطقه‌ای نگران کشیده شدن قفقاز به درون درگیری‌های نیابتی هستند.
۲۲ مه ۲۰۲۵
گزارش‌ها حاکی از آن است که سامانه‌های پدافند هوایی Akash-1S ساخت هند، از جمله تسلیحاتی هستند که دهلی‌نو به ایروان تحویل داده است.
هند در حال افزایش حمایت خود از ارمنستان است، که این امر به یک عامل اضافی در معادله پیچیده امنیتی قفقاز جنوبی تبدیل شده است.
طی پنج سال گذشته، ارمنستان قراردادهایی به ارزش تقریبی ۱.۵ میلیارد دلار برای خرید تسلیحات هندی از جمله موشک‌های پدافندی، سامانه‌های توپخانه‌ای، پهپادهای جنگی و مهمات منعقد کرده است؛ رسانه‌های روسی این موضوع را گزارش داده‌اند. در همین بازه زمانی، فروش تسلیحات روسیه ــ متحد راهبردی سابق ایروان ــ به ارمنستان تقریباً متوقف شده است. فرانسه نیز قراردادهایی تسلیحاتی به ارزش تقریبی ۲۵۰ میلیون دلار با ایروان امضا کرده و از نظر ژئوپلیتیکی، ارمنستان به‌تدریج به سمت ایالات متحده و اتحادیه اروپا گرایش پیدا کرده است.
تحلیلی که از سوی شورای امور بین‌الملل روسیه تهیه شده، تأکید دارد که تغییر جهت‌گیری ارمنستان ــ چه در حوزه خرید تسلیحات و چه در تعاملات سیاسی ــ موجب نگرانی مسکو شده است.
در این گزارش آمده:
«چند سال پیش می‌شد با قاطعیت گفت که ارمنستان نه‌تنها حوزه‌ای ویژه از منافع روسیه در قفقاز جنوبی است، بلکه نقطه کلیدی برای نمایش حضور روسیه در منطقه به شمار می‌آید. اما امروز، حضور و نفوذ [روسیه] در این کشور زیر سؤال رفته است.»
گزارش می‌افزاید:
«ارمنستان به‌دنبال روابط نزدیک‌تر با بازیگران غیرمنطقه‌ای است. این روند، بیش از پیش، حاشیه مانور روسیه برای بازگرداندن جایگاهش در قفقاز جنوبی را محدود می‌کند.»
از منظر عملیاتی، خریدهای تسلیحاتی اخیر ارمنستان چالش‌هایی مضاعف برای روسیه ایجاد کرده است. برای نمونه، سامانه‌های توپخانه‌ای که ارمنستان از هند خریداری کرده، گلوله‌هایی با کالیبر ۱۵۵ میلی‌متری شلیک می‌کنند؛ درحالی‌که تسلیحات روسی از گلوله‌های ۱۵۲ میلی‌متری استفاده می‌کنند.
حمایت هند از ارمنستان تنها به فروش تسلیحات محدود نمی‌شود. دهلی‌نو به‌طور هدفمند از صنعت گردشگری به‌عنوان ابزار سیاسی استفاده کرده و گردشگران هندی را از سفر به آذربایجان و ترکیه ــ دشمنان سرسخت ارمنستان در قفقاز ــ بازمی‌دارد. یک پلتفرم محبوب گردشگری در هند گزارش داده است که در اوایل ماه مه، رزروهای جدید برای سفر به آذربایجان و ترکیه ۶۰ درصد کاهش یافته و شمار لغو سفرهای برنامه‌ریزی‌شده نیز بیش از دو برابر شده است.
هندی‌ها در سال ۲۰۲۴ تنها ۸ درصد از گردشگران ورودی به آذربایجان را تشکیل داده‌اند، اما تعداد گردشگران هندی با افزایش بیش از دو برابری نسبت به سال ۲۰۲۳ به ۲۲۴ هزار نفر رسیده است.
بسیاری از تحلیل‌گران منطقه‌ای علاقه روزافزون هند به ارمنستان را ناشی از رقابت دیرینه این کشور با پاکستان می‌دانند. به باور برخی، دهلی‌نو با هدف برهم زدن اتحاد سه‌جانبه در حال شکل‌گیری میان آذربایجان، پاکستان و ترکیه، در پی هم‌راستاشدن با ارمنستان است تا نوعی موازنه برقرار کند.
اما هند در عین حال، ارمنستان را قطعه‌ای کلیدی در تلاش‌های خود برای توسعه مسیرهای تجاری خارج از چارچوب «طرح کمربند و جاده» تحت حمایت مالی چین می‌داند. رقابت اقتصادی نوظهور هند با چین نیز به‌عنوان یک عامل ثانویه در تلاش‌های دهلی‌نو برای تقویت حضورش در قفقاز جنوبی مطرح است.
در تحلیلی که اوایل سال ۲۰۲۵ از سوی شورای آتلانتیک منتشر شد، آمده است:
«با تعمیق روابط با ارمنستان، هند موقعیت خود را به‌عنوان بازیگری اصلی در سراسر اوراسیا تقویت می‌کند و بر اهمیت کریدور بین‌المللی حمل‌ونقل شمال–جنوب تأکید می‌ورزد؛ مسیری که هدف آن اتصال هند به اروپا از طریق ارمنستان و ایران است.»
روسیه تنها بازیگر منطقه‌ای نیست که از ورود هند به عرصه ژئوپلیتیکی قفقاز جنوبی ناخشنود است. در تفسیری که ۱۹ مه در وب‌سایت وابسته به دولت آذربایجان (AzerMedia) منتشر شد، هشدار داده شده است که قفقاز در معرض خطر تبدیل‌شدن به «عرصه» جنگ‌های نیابتی قدرت‌های خارجی قرار دارد. این نگرانی‌ها با توجه به درگیری چهارروزه اخیر میان هند و پاکستان شدت گرفته‌اند.
در این تفسیر آمده است:
«دخالت بازیگران غیرمنطقه‌ای در قفقاز جنوبی، ساختار امنیتی منطقه را دچار تفرقه می‌کند. پرسش کلیدی برای کشورهای منطقه این است که آیا می‌خواهند با برقراری توازن میان قدرت‌های بزرگ، حاکمیت خود را حفظ کنند یا به ابزارهایی در خدمت درگیری‌های جهانی آنان بدل شوند. انتخاب دیگر، میان توسعه از طریق تجارت و لجستیک است ــ یا نظامی‌سازی.»
در ادامه هشدار داده شده است:
«با افزایش تنش میان هند و پاکستان، گسترش نظامی هند در قفقاز جنوبی، خطر بروز جنگ را افزایش می‌دهد.»
