خبر های ویژه
18 تیر 1404
از "قوناق اوی" باسمنج تا ۲۵سال وزیر خارجه دوره ناصری در دوره قاجار
محمد فرج پور باسمنجی
باسمنج قدمتی به پیشینه شهر کهن و بزرگ همجوار خود یعنی تبریز دارد.تنها راه ورود و خروج از غرب به شرق بود.ایپک یولی یا همان جاده ابریشم امروزی از داخل این قصبه آباد می گذشت.در دوره قاجاریه بدلیل اینکه تبریز مهمترین شهر اقتصادی کشور بود باسمنج نیز رونقی داشت.دهها حمام،مسجد،کاروانسرا و محل بیتوته یا مسافرخانه به سبک امروزی در این قصبه دایر بود و بوی"گودوش آتی" که حاصل پختن آبگوشت در هیزم درختان خشکیده بود کاروان سراهای باسمنج را آغشته به بوی کباب و آبگوشت می کرد.اعیان و شاهزاده گان برای هوا خوری و صرف ناهار و گردش و تفرج به این قصبه آباد و سر سبز که با تیریز ۳ فرسخ_ ۱۸ کیلومتر فاصله داشت.رفت و آمد داشتند. در تاریخ اسناد وزارت خارجه می خوانیم که میرزا سعید خان انصاری گرمرودی که بعدها کاتب و نویسنده دربار شاهنشاهی ناصرالدین شاه در تهران شد چند روزی در کاروانسرای مشهدی محمد علی" امجدپور فعلی" در جوار مسجد چشمه که قناتی روان از قسمت اپیک یولی می گذشت اتراق کرده بود و بدنبال رفتن ناصرالدین شاه و میرزا تقی خان فراهانی یا همان امیر کبیر از تبریز به تهران بود. تا کارنامه و استعداد ها و نوشته های زیبای خود را به آنها نشان دهد و خود را در بین تصمیم گیرندگان قاجار در مملکت داری قرار دهد.۱۸۲ سال پیش یعنی در سال ۱۲۶۴ هجری قمری ناصرالدین شاه و امیر کبیر برای عزیمت به تهران به باسمنج رسیدند و اعوان و انصار و بزرگان باسمنج سفره انعام در قوناق اوی در باغچه زنده یاد حاج محمد باقر باسمنجی برپا کردند در این هنگام این جوان روستا زاده گرمرودی اطراف شهر میانه کنونی از کاروانسرا محل اقامت ،خود را به کاروان شاه رساند و خط و کتابت خوشنویسی شده خود را به امیر کبیر در باسمنج نشان داد .امیر کبیر ربط و خط و تسلط بر خواندن و نوشتن به زبان ترکی،عربی و فارسی این جوان را پسندید و با کاروان خود به تهران برد.ابتدا میرزا سعید خان انصاری گرمرودی که بعدها بعنوان کاتب و منشی امیر کبیر در تهران در کاخ سلطنتی قاجار شروع بکار کرد و با نشان دادن فطانت و کیاست و هوشمندی خود به وزارت خارجه منتقل شد و دوبار وزیر خارجه ایران عهد ناصری شد که ۲۵ سال مجموعا طول کشید.در اسناد وزارت خارجه می خوانیم:دوره اول وزارت خارجه میرزا سعیدخان مؤتمن الملک از ۱۲۶۹ تا ۱۲۹۰ ه.ق. یعنی بیش از بیست و یک سال طول کشید تا آن که میرزا حسین خان سپهسالار پس از افتادن از صدارت از طرف ناصرالدین شاه به وزارت خارجه منصوب شد میرزا سعیدخان به تولیت آستان قدس رضوی رفت.
تبریز امروز:
باسمنج قدمتی به پیشینه شهر کهن و بزرگ همجوار خود یعنی تبریز دارد.تنها راه ورود و خروج از غرب به شرق بود.ایپک یولی یا همان جاده ابریشم امروزی از داخل این قصبه آباد می گذشت.در دوره قاجاریه بدلیل اینکه تبریز مهمترین شهر اقتصادی کشور بود باسمنج نیز رونقی داشت.دهها حمام،مسجد،کاروانسرا و محل بیتوته یا مسافرخانه به سبک امروزی در این قصبه دایر بود و بوی"گودوش آتی" که حاصل پختن آبگوشت در هیزم درختان خشکیده بود کاروان سراهای باسمنج را آغشته به بوی کباب و آبگوشت می کرد.اعیان و شاهزاده گان برای هوا خوری و صرف ناهار و گردش و تفرج به این قصبه آباد و سر سبز که با تیریز ۳ فرسخ_ ۱۸ کیلومتر فاصله داشت.رفت و آمد داشتند.
در تاریخ اسناد وزارت خارجه می خوانیم که میرزا سعید خان انصاری گرمرودی که بعدها کاتب و نویسنده دربار شاهنشاهی ناصرالدین شاه در تهران شد چند روزی در کاروانسرای مشهدی محمد علی" امجدپور فعلی" در جوار مسجد چشمه که قناتی روان از قسمت اپیک یولی می گذشت اتراق کرده بود و بدنبال رفتن ناصرالدین شاه و میرزا تقی خان فراهانی یا همان امیر کبیر از تبریز به تهران بود. تا کارنامه و استعداد ها و نوشته های زیبای خود را به آنها نشان دهد و خود را در بین تصمیم گیرندگان قاجار در مملکت داری قرار دهد.۱۸۲ سال پیش یعنی در سال ۱۲۶۴ هجری قمری ناصرالدین شاه و امیر کبیر برای عزیمت به تهران به باسمنج رسیدند و اعوان و انصار و بزرگان باسمنج سفره انعام در قوناق اوی در باغچه زنده یاد حاج محمد باقر باسمنجی برپا کردند در این هنگام این جوان روستا زاده گرمرودی اطراف شهر میانه کنونی از کاروانسرا محل اقامت ،خود را به کاروان شاه رساند و خط و کتابت خوشنویسی شده خود را به امیر کبیر در باسمنج نشان داد .امیر کبیر ربط و خط و تسلط بر خواندن و نوشتن به زبان ترکی،عربی و فارسی این جوان را پسندید و با کاروان خود به تهران برد.ابتدا میرزا سعید خان انصاری گرمرودی که بعدها بعنوان کاتب و منشی امیر کبیر در تهران در کاخ سلطنتی قاجار شروع بکار کرد و با نشان دادن فطانت و کیاست و هوشمندی خود به وزارت خارجه منتقل شد و دوبار وزیر خارجه ایران عهد ناصری شد که ۲۵ سال مجموعا طول کشید.در اسناد وزارت خارجه می خوانیم:دوره اول وزارت خارجه میرزا سعیدخان مؤتمن الملک از ۱۲۶۹ تا ۱۲۹۰ ه.ق. یعنی بیش از بیست و یک سال طول کشید تا آن که میرزا حسین خان سپهسالار پس از افتادن از صدارت از طرف ناصرالدین شاه به وزارت خارجه منصوب شد میرزا سعیدخان به تولیت آستان قدس رضوی رفت.
ميرزا سعيد خان انصاری وزير خارجه ناصرالدين شاه موسوم به
میرزا سعید خان انصاری (مؤتمن الملک) (۱۲۳۱–۱۳۰۱ قمری) وزیر امور خارجه ایران در عصر ناصرالدین شاه قاجار بود. این شخص ابتدا از ملاهای خوش نویس و فاضل گرمرود آذربایجان و به «ملا محمدسعید انصاری» معروف بود. در ذی القعده ۱۲۶۴ ه.ق. که ناصرالدین شاه به همراهی میرزا تقی خان امیرنظام از تبریز برای جلوس به تهران می آمد ملا محمدسعید در قریه باسمنج برای تقدیم عرض حالی به خدمت امیر رسید. امیر چون خط و ربط او را پسندید وی را به خدمت خود گرفت و هنوز به تهران نرسیده او را منشی و کاتب اسرار خود کرد چنان که در تمام مدتی که امیر بر سر کار بود یک قسمت از احکام و دستورهای او به خط خوش همین ملا سعید که بعدها میرزا سعید شد صادر می گردید. بعد از فوت میرزا محمدعلی خان شیرازی وزیر دول خارجه که در هیجدهم ربیع الثانی ۱۲۶۸ ه.ق. (۲۱ بهمن ۱۲۳۰ ه.خ.) اتفاق افتاد میرزا سعید از طرف ناصرالدین شاه به لقب خانی و دبیری مَهامِّ خارجه یا به اصطلاح امروزی به کفالت آن وزارتخانه منصوب شد و در ربیع الثانی ۱۲۶۹ ه.ق. رسماً به وزارت خارجه برقرار گردید و بعدها لقب مؤتمن الملک یافت. دوره اول وزارت خارجه میرزا سعیدخان مؤتمن الملک از ۱۲۶۹ تا ۱۲۹۰ ه.ق. یعنی بیش از بیست و یک سال طول کشید تا آن که میرزا حسین خان سپهسالار پس از افتادن از صدارت از طرف ناصرالدین شاه به وزارت خارجه منصوب شد میرزا سعیدخان به تولیت آستانه رضوی رفت. در ۱۲۹۷ ه.ق. پس از عزل سپهسالار بار دیگر مؤتمن الملک به وزارت خارجه برگشت و این بار در این مقام بود تا به سن هفتاد در سال ۱۳۰۱ ه.ق. در تهران وفات یافت.
میرزا سعید در انشا و حسن خط و احاطه بر اشعار عربی و فارسی در عهد خود کم نظیر بود. وی در وزارت خارجه با هوشمندی تمام و با مشورت بزرگان سیاست پیشه تبریز و تهران،دست به اصلاحات وسیعی زد.سفرای باهوش و تحصیل کرده را به دول اروپا و آسیا و آمریکا فرستاد.اولین نظامنامه وزارت خارجه را نوشت.توجه به استقلال مملکت ایران را شرط اول فعالیت خود در وزارت خارجه قرار داد.تجارب دارالسلطنه تبریز را در وزارت خارجه حکمفرما کرد. کنسولگری های خارجی در تبریز دومین شهر بزرگ کشور را سر وسامان داد و در سفر های متعدد به تبریز به نقش این کنسولگری ها در رونق اقتصادی کشور تاکید داشت. قانون خواهی را شرط اول سامان دادن کشور کرد.و توجه به آموزه های قرآن کریم و شریعت را شرط توسعه اجتماعی ایران می‌دانست.پس از رحلت وی فرزندان سیاست پیشه این مرد فکور آذربایجان وارد سیاست شدند.که یکی از فرزندان این خاندان آذربایجانی علی قلی خان بود. که ریاست هیات اعزامی ایران را به کنفرانس صلح " ورسای "عهده دار بود و وقتی وزیر خارجه بود به بنای روابط ایران با شوروی در دوره پهلوی اول پرداخت.
علی‌قلی‌خان چهارمین فرزند میرزاحسن‌خان نایب‌الوزاره، که بعدها لقب مشاورالممالک یافت، یکی از شاخص‌ترین اعضای خاندان انصاری آذربایجانی است که نخست به‌عنوان وزیر امور خارجه در کنفرانس صلح ورسای در دولت حسن وثوق به ریاست هیئت اعزامی ایران عازم فرانسه برگزیده شد تا دعاوی ایران را در این کنفرانس مطرح کند که ماموریتی مهم اما ناکام بود و در درجه دوم به‌عنوان سفیرکبیر ایران عازم شوروی شد و پایه گذار روابط ایران با دولت جدید انقلابی شد و منجر به عقد قرارداد مؤدت 1921 میان ایران و شوروی شد؛ قراردادی که ضمن بخشیدن بانک استقراضی به ایران، با لغو قراردادهای استعماری دوران روسیه تزاری تا مدت‌ها شیرینی بزرگی برای ایرانیان را رقم زد.فرزندان این خاندان تا اواخر دوره پهلوی در دستگاه دیپلماسی ایران نقش برجسته ای داشتند و در بلند کردن نام ایران در مجامع بین‌المللی سهامدارند که بررسی نقش فرزندان این خاندان در دستگاه دبپلماسی و خدمات آنها به کشور در اسناد تاریخی وزارت خارجی ضبط و ثبت شده است. که باید زوایای تاریخی و نقش آنها در توسعه عقلانیت و خردجمعی و حاکمیت سیاست علمی و مطابق با حقوق بین‌الملل در دستگاه دیپلماسی ایران دوره های قاجار و پهلوی اول مورد بررسی و مداقه قرار گیرد.و تجارب ارزشمند این خاندان در سکانداری سیاست خارجی ایران و تنش زدایی و نحوه تعامل با دول بزرگ همواره مورد توجه دیپلمات های جوان کنونی کشورمان باشد.
●محمد فرج پورباسمنجی
●عضو افتخاری انجمن ایرانی تاریخ
ارتباط با تبریز امروز
اخبار ، گزارشات ، عکسها و فیلم های خود را برای ما ارسال دارید . برای ارسال میتوانید از طریق آدرس تلگرامی یا ایمیل استفاده کنید.
اشتراک در خبرنامه
برای اطلاع از آخرین خبرهای تبریز امروز در کانال تلگرام ما عضو شوید.
فرم تماس با تبریز امروز
کلیه حقوق این سایت متعلق به پایگاه خبری تبریز امروز بوده و استفاده از مطالب آن با ذکر منبع بلامانع
است.
طراحی وتولید
توسططراح وب سایت