الیسوچیک در تعقیب یک جنگجوی روسی - سال‌های دوران آشوب
نقاش: ماریوش کوزیکا
الکساندر یوزف لیسوفسکی از اشراف‌زادگان متوسط لیتوانی بود که از جوانی به جنگاوری پرداخت. اما در سال ۱۶۰۵ میلادی، به دلیل خشونت، غارت و ایجاد گروه‌های راهزن، مجازات شد و از نجابت (اشرافیت) خلع و از سرزمین مشترک‌المنافع لهستان-لیتوانی تبعید گردید.
او در سال ۱۶۰۶ با گروهی از قزاق‌ها به شورشیان زبژیدوفسکی پیوست، اما پس از شکست آن‌ها، به لشکر دروغین دیمیتری دوم در استارودوب ملحق شد و به زودی جایگاه مهمی در میان یاران او پیدا کرد.
اولین گروه نظامی خود را در ۱۶۰۸ هنگام تاخت‌وتاز در سرزمین‌های ریازان تشکیل داد که بیشتر شامل بازماندگان قیام بولوتنیکف بود.
ویژگی‌های جنگی لیسوفسکی و افرادش
به سرعت مشخص شد که افراد تحت فرمان لیسوفسکی علاقه‌ای به نبردهای رو در رو با ارتش‌های منظم ندارند، اما در غارت شهرها، صومعه‌ها و درگیری با دهقانان، بی‌رقیب‌اند.
شاهدان آن دوران، بی‌رحمی خاص لیسوفسکی را ثبت کرده‌اند؛ او در مناطق تحت تسلط خود هیچ رحم و مروتی نشان نمی‌داد و پس از هر یورش، ویرانی کامل برجای می‌گذاشت.
گروه جنگی او ترکیبی از افراد مختلف بود:
-
قزاق‌ها، چرکسی‌ها، روس‌ها، لیتوانیایی‌ها، فرزندان بویارها و تاتارها
-
ماجراجویانی از انگلستان، اسکاتلند و ایرلند که از خدمت در ارتش سوئد جدا شده بودند
پس از مدتی، لیسوفسکی بخشودگی دریافت کرد و دوباره به خدمت مشترک‌المنافع لهستان-لیتوانی درآمد.
جنگ‌های لیسوفسکی در برابر روسیه
در سال ۱۶۱۳، او علیه ارتش تزار در نزدیکی اسمولنسک جنگید. در ۱۶۱۴، با هدف ایجاد اغتشاش در پشت خطوط دشمن، لقب «سرهنگ اعلیحضرت شاه» را دریافت کرد و مجوز تشکیل نیروی جدیدی را گرفت که به زودی به عنوان «لیسووچیک‌ها» شهرت یافتند.
در سال ۱۶۱۵، پس از بازگشت از یک یورش، لیسوفسکی از سیگیسموند سوم، شاه لهستان، دیدار کرد و ۱۰,۰۰۰ فلورین برای آماده‌سازی حمله‌ای تازه دریافت کرد. در پاییز ۱۶۱۶، او از گومل به سوی استارودوب حرکت کرد، اما در منطقه کومارتسکایا ناگهان از اسب افتاد و درگذشت.
سرنوشت «لیسووچیک‌ها» پس از مرگ فرمانده‌شان
-
او نه وارثی برجای گذاشت، نه ثروت چشمگیری، بلکه تنها خاطره‌ای تلخ از خود و افرادش به یادگار ماند.
-
هسته‌ی اصلی سپاه لیسووچیک‌ها از ماجراجویان، راهزنان، مزدوران و فراریان تشکیل شده بود که به دنبال غارت و شهرت در دوران آشوب روسیه بودند.
-
در پایان سال ۱۶۱۴، ارتش او حدود ۶۰۰ نفر قزاق داشت، اما در نهایت به ۲ تا ۳ هزار نفر رسید که اغلب سوارکاران سبک‌اسلحه بودند.
-
مزدوران لیسوفسکی حقوق دریافت نمی‌کردند، بلکه از طریق سهمی از غنایم زندگی می‌کردند. این روش موجب شد که تاکتیک‌های خاصی داشته باشند:
-
بدون تدارکات سنگین حرکت می‌کردند
-
به صورت ناگهانی حمله می‌کردند
-
در برابر مقاومت جدی، به سرعت عقب‌نشینی کرده و از درگیری مجدد خودداری می‌کردند
-
تأثیر لیسووچیک‌ها در اروپا
-
در سال ۱۶۱۸، پس از آخرین حمله به روسیه، شاه سیگیسموند ترجیح داد آن‌ها را از لهستان بیرون کند و به جنگ‌های مذهبی اروپا بفرستد.
-
حضور آن‌ها در جنگ‌های کاتولیک‌ها و پروتستان‌ها در چک، موجب خشم سلطان عثمانی شد و از دلایل شروع جنگ جدیدی میان لهستان و امپراتوری عثمانی گردید.
-
لیسووچیک‌ها در جنگ‌های مختلف، از جمله در ایتالیا و فرانسه نیز به عنوان مزدور فعالیت کردند.
میراث لیسوفسکی و افرادش نه یک افتخار نظامی، بلکه تصویری از بی‌رحمی، چپاول و جنگاوری در سایه‌ی آشوب‌های تاریخی است.
