خبر های ویژه
7 دی 1400
آن را آب نده ! حفظ آب مهم ترین تنش بین آذربایجان و ارمنستان خواهد بود
آذربایجان - ارمنستان
نقشی که منابع آب در سیاست های پس از جنگ ایفا کرده اند، جای تعجب ندارد. رودخانه‌های این منطقه، و حوضه بزرگ‌تر رودخانه کورا-ارس قفقاز جنوبی که به طور گسترده‌تر به دریای خزر می‌ریزد، نقش مهمی - اما نادیده گرفته شده - در درگیری‌های پیش از جنگ، زمان جنگ و پس از جنگ بین ارمنی‌ها و آذربایجانی‌ها ایفا کرده‌اند. ... تغییرات اقلیمی و الگوهای هیدرولوژیکی منطقه ای به سرزمین های داخل و اطراف قره باغ کوهستانی نقش حیاتی منحصر به فردی در تامین آب منطقه اطراف می دهد که به ویژه در معرض کمبود آب است. دانشمندان آسیب‌پذیری‌های آب و هوایی هشداردهنده‌ای را در ارمنستان و آذربایجان پیش‌بینی کرده‌اند. ارمنستان انتظار دارد تا سال 2040 میزان بارندگی 52 درصد کاهش یابد، در حالی که پیش بینی می شود کاهش عرضه آب آذربایجان منجر به کاهش 77 درصدی محصول در مدت مشابه - بدترین در منطقه - شود. تأثیرات تغییرات آب و هوایی عمیق‌تر در پایین دست حوضه «کورا ارس»، جایی که جریان رودخانه کمترین و تقاضای کشاورزی بیشترین تقاضا را دارد، احساس می‌شود.
تبریز امروز:
دیدگاه ها | آن را آب نکن: نقش امنیت آب در جنگ ارمنستان و آذربایجان
مناقشات آب به تشدید درگیری جنگ همه جانبه کمک کرد. در صورت عدم رسیدگی به مشکلات آبی ، آنها دوباره همان خطر را ایجاد می کنند.
علی اف در حال جشن پیروزی در نیروگاه برق آبی گله بورد در ماه فوریه
تنها سه ماه پس از پایان جنگ سال گذشته بین ارمنستان و آذربایجان، رئیس جمهور الهام علی اف برای عکسبرداری در نیروگاه برق آبی گوله برد، در منطقه ای که باکو در نتیجه جنگ بازپس گرفته بود، به منطقه لاچین رفت. بعد از سه ماه دیگر و جدی‌ترین نقطه‌ی تنش پس از جنگ تبدیل به «سو لیچ» شد، یک مخزن مرزی که نیروهای آذربایجانی آن را محاصره کردند.
نقشی که منابع آب در سیاست های پس از جنگ ایفا کرده اند، جای تعجب ندارد. رودخانه‌های این منطقه، و حوضه بزرگ‌تر رودخانه کورا-ارس قفقاز جنوبی که به طور گسترده‌تر به دریای خزر می‌ریزد، نقش مهمی - اما نادیده گرفته شده - در درگیری‌های پیش از جنگ، زمان جنگ و پس از جنگ بین ارمنی‌ها و آذربایجانی‌ها ایفا کرده‌اند. ...
تغییرات اقلیمی و الگوهای هیدرولوژیکی منطقه ای به سرزمین های داخل و اطراف قره باغ کوهستانی نقش حیاتی منحصر به فردی در تامین آب منطقه اطراف می دهد که به ویژه در معرض کمبود آب است.
دانشمندان آسیب‌پذیری‌های آب و هوایی هشداردهنده‌ای را در ارمنستان و آذربایجان پیش‌بینی کرده‌اند. ارمنستان انتظار دارد تا سال 2040 میزان بارندگی 52 درصد کاهش یابد، در حالی که پیش بینی می شود کاهش عرضه آب آذربایجان منجر به کاهش 77 درصدی محصول در مدت مشابه - بدترین در منطقه - شود. تأثیرات تغییرات آب و هوایی عمیق‌تر در پایین دست حوضه «کورا ارس»، جایی که جریان رودخانه کمترین و تقاضای کشاورزی بیشترین تقاضا را دارد، احساس می‌شود.
در این منطقه پایین دست، قره باغ کوهستانی به عنوان منبع اصلی آب عمل می کند. سرچشمه هشت رودخانه بزرگ، چهار سد بزرگ و 33 نیروگاه برق آبی در این شهر وجود دارد. همانطور که در نقشه زیر نشان داده شده است، این منطقه دارای سه شاخه از کورا سفلی (تارتار، خاچن و کرکار) و پنج شاخه از شاخه های ارس سفلی (وروتان، وغچی، هاکاری، ایشخان و چخپور) است.
سد (تاریخ تکمیل): (20) مغری (برنامه ریزی شده); (۲۱) سرسنگ (۱۳۵۵); (22) مداگیز (1975); (23) خاچن (1964); (24) خدافرین (1350); (25) قز / میل موگان
با این حال، با وجود منابع آبی استراتژیک، قواعد قانونی آب منطقه از زمان توافقنامه آرپا در سال 1962 که توسط اتحاد جماهیر شوروی به امضا رسید، به روز نشده است. این نشانه کمبود قابل توجه قواعد آب در سراسر منطقه است. در حالی که این منطقه 188400 کیلومتر مربع حوضه رودخانه کورا-ارس را به عنوان منبع اصلی آب شیرین آن به اشتراک می گذارد، از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی (به استثنای توافق نامه ی سال 2016 که بین ایران و آذربایجان امضا شده است). در عوض، دولت‌ها به 15 توافقنامه آب منسوخ دوران شوروی که به صورت دوجانبه بین اتحاد جماهیر شوروی، ترکیه و ایران امضا شده است، تکیه می‌کنند که با سوال هایی برای اجرا همراه بوده و برای چالش‌های اقلیمی و ژئوپلیتیکی امروزی نامناسب هستند. به همین دلایل، کورا ارس هم توسط محققان و هم از سوی سازمان‌های بین‌المللی به عنوان «حوضه رودخانه پرخطر درگیری» طبقه‌بندی شده است.
بر این اساس، عامل آب تقریباً به طور کامل از تلاش‌های میانجی‌گری پیرامون مناقشه قره‌باغ کوهستانی کنار گذاشته شده است. این وضعیت با این واقعیت تشدید شده است که آذربایجان از جهات مختلف بسیار بیشتر از ارمنستان به تامین آب منطقه وابسته است.
اولاً، آذربایجان برخلاف ارمنستان 70 درصد آب آشامیدنی خود را به کورا ارس پایینی وابسته است. به طور کلی، این کشور حدود 75 درصد از منابع آب شیرین خود را از خارج از مرزهای خود دریافت می کند و بنابراین به شدت به منابع آب بالادست وابسته است.
دوم، آب این منطقه یک نهاده اصلی برای مناطق پست کشاورزی اصلی آذربایجان است. به عنوان مثال، رودخانه تارتار از طریق قره باغ کوهستانی می گذرد تا 100000 هکتار در مناطق کشاورزی آسیب پذیر از آب و هوای آذربایجان بردا و تارتار را آبیاری کند.
سوم، آذربایجان اهمیت زیادی برای آب قره باغ کوهستانی به عنوان منبع انرژی آبی قائل است، که می تواند مصرف گاز طبیعی داخلی کشور را کاهش دهد و از طریق کریدور گاز جنوبی که اخیراً راه اندازی شده است، مقدار بیشتری از این منبع را برای صادرات آزاد کند. گاز اکنون 82 درصد از ترکیب برق آذربایجان را تشکیل می دهد، اما صادرات بیشتر هم باعث افزایش درآمد می شود و هم به این کشور کمک می کند تا به اهداف آلایندگی داخلی خود دست یابد.
وابستگی آذربایجان به آب بارها روابط آبی با ارمنستان را قبل، در طول و بعد از جنگ دوم قره باغ تشدید کرده است.
در سال 2016، آذربایجانی ها و مقامات اروپایی، مقامات بالفعل در قره باغ کوهستانی را متهم کردند که از طریق کنترل منابع آبی بالادست، آذربایجان را «عمداً از آب محروم کرده اند». تابستان قبل از جنگ دوم، آذربایجان با کمبود شدید آب مواجه شد و مقامات آذربایجان کشورهای همسایه از جمله ارمنستان و گرجستان را مقصر دانستند. این مشکل به طور گسترده در رسانه های آذربایجان پوشش داده شد و علی اف علناً به این موضوع پرداخت و خواستار آن شد که «همه ارگان های ذیربط که نسبت به این موضوع بی تفاوت هستند، مجازات شوند». هنگامی که جنگ شروع شد، برخی از ناظران مشکلات آب را به عنوان عاملی برای تصمیم علی اف برای شروع حمله شناسایی کردند.
تحولات زمان جنگ نیز ماهیت استراتژیک منابع آب را برجسته کرد.
در جبهه شمال شرقی، نیروهای آذربایجان تا سد مادگیز (نقشه 22) در رودخانه تارتار و سد خاچن (نقشه 23) بر روی رودخانه خاچن پیشروی کردند. این واقعیت که با آتش‌بس 9 نوامبر، خط تماس جدید در امتداد این دو سد قرار داشت، اهمیت آب را به عنوان یک هدف نظامی در طول عملیات نشان می‌دهد.
درگیری شدید در مجاورت چهارمین سد بزرگ، خداآفرین (نقشه، 21)، نگرانی آشکاری را از سوی ایران برانگیخت. این سد در مرز بین دو کشور قرار دارد.
توافق آتش‌بس، بازگرداندن تمام مناطق اطراف قره‌باغ کوهستانی را که نیروهای ارمنستان از زمان اولین جنگ بین دو طرف در دهه 1990 کنترل کرده بودند را تصریح کرد. این سرزمین ها شامل کلبجار، سرچشمه هر دو رود تارتار و هاکاری، دو شاخه اصلی کورا و ارس بود.
پس از جنگ، آذربایجان پس از جنگ، منابع آبی تازه به دست آمده خود را جشن گرفته و به شدت برنامه های خود را برای سرمایه گذاری در پتانسیل انرژی آبی ترویج داده است. مراسم گله بورد نمادی است برای آنچه در پیش است. علی اف در دیدار فوریه خود از نیروگاه گفت: «ما تمام نیروگاه های برق آبی را بازسازی خواهیم کرد. بلافاصله پس از آتش بس، باکو مذاکرات خود را با تهران بر سر خداآفرین آغاز کرد.
در حالی که ادعای این که آب عامل اصلی مناقشه است بسیار زیاد است، اما عدم توجه به اهمیت ارمنستان و آذربایجان برای منابع آبی محدود نادیده گرفته خواهد شد.
هنجارهای ضعیف در روابط آبی بین دو کشور بارها و بارها خود را به تشدید نظامی درگیری و خطر یکسانی برای حرکت رو به جلو ایجاد کرده است.
توافق آتش بس که به جنگ پایان داد، هیچ اشاره ای به آب نکرده است. اما تهاجم آذربایجان به اطراف سو لیچ و کمبود آب اخیر در خانکندی ، مرکز ارمنی نشین قره باغ کوهستانی، تنش مداومی را که مسائل حل نشده آب ایجاد می کند، برجسته می کند.
این درگیری همچنان به مشکلات حل نشده بسیاری دامن می زند. طرف ارمنی همچنان منتظر بازگرداندن زندانیان در بازداشت آذربایجان است، در حالی که آذربایجان برای تعیین سریع مرزهای بین المللی بین دو کشور تلاش می کند. بر همه اینها وضعیت حل نشده خود داغلیخ قره باغ است. در این میان، عدم شفافیت در مورد آب به این معنی است که درگیری همچنان در برابر هیدروپلیتیک التهابی آسیب پذیر خواهد بود.
نارگ کویومجیان فارغ التحصیل از دانشکده خدمات خارجی والش دانشگاه جورج تاون در روابط بین الملل و محقق مطالعات اوراسیا، روسیه و اروپای شرقی.
ترجمه به فارسی : وحیدی آذر
ارتباط با تبریز امروز
اخبار ، گزارشات ، عکسها و فیلم های خود را برای ما ارسال دارید . برای ارسال میتوانید از طریق آدرس تلگرامی یا ایمیل استفاده کنید.
اشتراک در خبرنامه
برای اطلاع از آخرین خبرهای تبریز امروز در کانال تلگرام ما عضو شوید.
فرم تماس با تبریز امروز
کلیه حقوق این سایت متعلق به پایگاه خبری تبریز امروز بوده و استفاده از مطالب آن با ذکر منبع بلامانع
است.
طراحی وتولید
توسططراح وب سایت